कुटकी (Kutki) एक प्रमुख आयुर्वेदिक जडीजडिबुटी हो जस्लाई पिक्रोराइजा कुर्रोआ (Picrorhiza kurroa) को रूपमा वैज्ञानिक नामले चिनिन्छ। यसको तितो स्वादका कारण यसलाई “कटुम्भरा” पनि भनिन्छ। प्राचीन कालदेखि नै कुटकीले आयुर्वेदमा औषधीय प्रयोगको रूपमा महत्त्वपूर्ण स्थान ओगटेको छ।
कुटकीका स्वास्थ्य लाभहरू
पतञ्जलिका अनुसार, कुटकी पचनमा सजिलो, पित्त र कफ सम्बन्धी समस्याहरू नियन्त्रण गर्ने, भोक बढाउने गुण भएको जडीजडिबुटी हो। यसले निम्न रोगहरूमा लाभदायक छ:
- ज्वरो, टाइफाइड, टीबी लगायतका संक्रमण
- पायल्स, पेट दुख्ने समस्या, मधुमेह जस्ता रोग
- सास फेर्ने गार्हो हुने समस्या (सास फुल्ने )
- सुख्खा खोकी, रक्तशुद्धि, शरीरको जलन
- पेटका जुकाहरू, मोटोपन, रुघाखोकी
कुटकीको प्रयोग
कुटकीको धूलो (चूर्ण), काढा, वा टेबलेटको रूपमा सेवन गरिन्छ। यसले लिभर स्वास्थ्यलाई मद्दत पुर्याउँदछ र पित्त स्रावलाई नियमित गर्छ।
विभिन्न भाषाहरूमा कुटकीको नाम
- नेपाली: कुटकी
- संस्कृत: कटुका, तिक्ता, कृष्णभेदा
- हिन्दी: कुटकी, कटुकी
- अङ्ग्रेजी: Picrorhiza, Hellebore
- बङ्गाली: कटकी
- उर्दू: कुटकी सफेद
कुटकीको प्रयोग आयुर्वेदिक चिकित्सकको सल्लाह अनुसार मात्र गर्नुहोस्। अधिक मात्रामा सेवनले अपच, झाडापखाला जस्ता समस्या हुन सक्छन्।
कुटकीले प्राकृतिक रूपमा स्वास्थ्य समस्याहरू समाधान गर्न मद्दत गर्छ, तर यसको सही प्रयोग र मात्रा जान्नु आवश्यक छ।