गोरखइमली एक महत्त्वपूर्ण औषधीय वनस्पति हो, जसलाई विभिन्न स्वास्थ्य समस्याहरूको उपचारमा प्रयोग गरिन्छ। यसलाई आयुर्वेदिक चिकित्सा प्रणालीमा विशेष स्थान दिइएको छ, र यसको हरेक भागमा औषधीय गुण पाइन्छ। भारतमा यो वनस्पति विशेषतः तातो तथा आर्द्र क्षेत्रहरूमा पाइन्छ, जहाँ यसको रुखहरू प्राकृतिक रूपमै बढ्छन्। यसको उपयोगी भागहरूमा फल, पात, डाठ, बोक्रा, र जरा समावेश छन्, जसलाई परम्परागत चिकित्सा पद्धतिहरूमा प्रयोग गरिन्छ।
गोरखइमली भनेर चिनिने गोरखचिंच एक विशेष प्रकारको रूख हो, जुन आजकल मात्रै नेपालका बगैंचाहरु, खुला ठाउँ र जंगलमा लगाइन थालिएको छ नत्र बिशेष यो भारतमा पाईन्छ । गोरखइमलीको सबै भाग औषधि जस्तै काम गर्छ। यसमा थुप्रै औषधीय गुण हुन्छन् जसले गर्दा कानको दुखाइ, टाउकोको दुखाइ, सुन्नेकोमा, दाँतको दुखाइ जस्ता समस्याहरुमा उपयोगी मानिन्छ। त्यस्तै, यो पिशाब सम्बन्धी रोग, झाडापखाला, अपच र सास सम्बन्धी समस्या जस्ता रोगहरुमा पनि लाभदायक हुन्छ।
आयुर्वेदका अनुसार, गोरखइमलीबाट जोर्निको दुखाइ, घाउ, ज्वरो, छाला सम्बन्धी रोग र पाचन समस्यामा पनि लाभ पाइन्छ। मुखको दुर्गन्ध र शरीरको जलन कम गर्नका लागि पनि यसको औषधीय गुण उपयोगी हुन्छ। यसमा रहेका गुणहरुका कारण यसलाई विभिन्न समस्याहरुको उपचारमा प्रयोग गरिन्छ।
गोरखइमलीको रूख कस्तो हुन्छ?
गोरखइमलीको रूख लगभग २५ मिटर अग्लो हुन्छ र करिब ११ मिटरको क्षेत्रफलमा फैलन्छ। यसको आकार बोतलको जस्तो हुन्छ र धेरै लामो समयसम्म जीवित रहन्छ। यसको प्रमुख काण्ड फराकिलो र खैरो रंगको चिल्लो बोक्रा हुन्छ। पातहरु लाम्चो र सिमलको पात जस्तै आकारका हुन्छन्, जसको लम्बाई ५ देखि १२.५ सेन्टिमिटर हुन्छ।
गोरखइमलीका फूल सेतो रंगका र झुन्डिएका हुन्छन् भने फल ठूला र झुन्डिएका खैरो रंगका हुन्छन्। फलको बाहिरी भाग कडा र भित्री भाग अमिलो गुदीको हुन्छ, जसमा कालो रंगका बियाँ हुन्छन्। फेब्रुअरीदेखि जुलाईसम्म यसमा फूल र फल फुल्ने समय हो।
विशेष फाइदा
पाकेको फलको रस झाडापखाला र पेटको समस्यामा लाभदायक हुन्छ। गोरखइमलीको औषधीय गुणहरु बुझ्न सजिलो बनाइएका छन् ताकि तपाईं यसको पूरा लाभ लिन सक्नुहोस्।
गोरखइमली (Monkey Bread Tree) विभिन्न भाषामा परिचित नामहरूसहित
गोरखइमलीको वानस्पतिक नाम Adansonia digitata Linn. हो, जसलाई बोटानिकल भाषामा Bombacaceae परिवारमा राखिन्छ। यो विभिन्न भाषाहरूमा यी नामहरूबाट चिनिन्छ:
विभिन्न भाषाहरूमा गोरखइमलीका नामहरू:
- हिन्दी: गोरखइमली
- संस्कृत: शीतफल, रावणाम्लिका, दीर्घदण्डी, गोरक्षी, पंचपर्णिका, सुदण्डिका, चित्रला, गन्धबहुला
- अंग्रेजी: Monkey Bread Tree, African Baobab
- बंगाली: गोरखइमली
- अरबी: एलोमाराह, हुजेड, होमर, बेब्बाब
गोरखइमलीको औषधीय गुण:
गोरखइमलीको आयुर्वेदीय गुणहरूले स्वास्थ्यमा विभिन्न फाइदा पुर्याउँछ। यसमा रहेका औषधीय गुण-कर्म र प्रभावहरू यस्ता छन्:
- गोरखइमली तितो, मिठो, चिसो प्रकृतिको हुन्छ र पित्तशामक छ।
- यसले विस्फोट, अपच, पायल्स, झाडापखाला, दाह र ज्वरो ठीक गर्न मद्दत पुर्याउँछ।
- यसको फलको गुदी पिनास, पीडा निवारक र पसिनासम्बन्धी समस्यामा लाभकारी छ।
- यसका पातहरूले शरीरमा पसिना उत्पादन गर्न, जलन घटाउन, बलवर्दक, वमनहर र नरम गर्नमा भूमिका खेल्छन्।
- यसका काठहरू पनि पूयरोधी र ज्वरघ्न गुणका छन्, जसले विभिन्न स्वास्थ्य समस्यामा सहयोग पुर्याउँछन्।
गोरखइमलीका फाइदा र प्रयोगहरू
गोरखइमली (Monkey bread tree) विभिन्न स्वास्थ्य समस्याहरूको उपचारमा प्रभावकारी मानिन्छ। यसका विभिन्न अंगहरू जस्तै बोक्रा, पात र फलका औषधीय गुणहरूले अनेक प्रकारका रोगमा फाइदा पुर्याउँछन्। यहाँ गोरखइमलीका केहि प्रमुख फाइदाहरू र प्रयोग विधिहरू समेटिएका छन्।
सिरदर्दको उपचारमा
गोरखइमलीको बोक्राको काढा बनाएर दिनको १५-२० मिलि पिउँदा टाउको दुखेको ठीक हुन्छ ।
कान दुखाइमा फाइदा
गोरखइमलीका पातको रस निकालेर १-२ थोपा कानमा हाल्दा कानको दुखाइ र सुन्नेकोमा फाइदा पुर्याउँछ।
दाँत दुखाइमा लाभदायक
दाँत दुखेमा गोरखइमलीको बीउको काढा बनाएर कुल्ला गर्दा दाँत दुखाइ कम हुनुका साथै गिजा सुन्नेको पनि घट्छ।
दम रोगमा
दम (अस्थमा) मा गोरखइमलीको फलको चूर्ण १-२ ग्राम सेवन गर्दा श्वासप्रश्वास सम्बन्धी समस्यामा लाभ मिल्छ। यसलाई सूकेको अञ्जिरको चूर्णसँग मिलाएर सेवन गर्न सकिन्छ।
झाडापखालामा लाभदायक
गोरखइमलीको फलको गुदी पिउँदा र फलको चूर्णलाई मोहिमा मिलाएर सेवन गर्दा झाडापखालामा फाइदा पुर्याउँछ।
पिशाब सम्बन्धी रोगमा लाभदायक
गोरखइमलीको बोक्राको काढामा यवक्षार मिसाएर पिउँदा पिशाबमा जलन र अन्य समस्या कम हुन्छ।
जोर्निको दुखाइ रोगमा लाभदायक
गोरखइमलीका पातलाई पिसेर दुखेको ठाउमा लगाउँदा जोर्निको दुखाइ रोगमा लाभ मिल्छ।
घाउमा फाइदा
गोरखइमलीको गुद र फलको बाहिरी भागको चूर्ण घाउमा लगाउँदा संक्रमण र दुर्गन्ध हटाउन मद्दत गर्छ।
सुन्नेको ठाउमा फाइदा
गोरखइमलीको पातको काढाले सुन्नेको ठाउमा सेक्दा सुन्नेको कम हुन्छ।
छाला रोगमा लाभदायक
गोरखइमलीको पात वा फलको गिरीलाई पिसेर छालामा लगाउँदा छालाको रोगहरू निको हुन्छन्।
ज्वरोमा फाइदा
गोरखइमलीको बोक्राको चूर्ण सेवन गर्दा ज्वरो कम हुन्छ। प्रयोग गर्दा आयुर्वेदिक चिकित्सकको सल्लाह लिनु उत्तम हुन्छ।
अपचको उपचारमा
गोरखइमलीको बोक्राको काढामा पिप्लाको चूर्ण मिलाएर पिउँदा पाचनशक्ति बढ्छ र अपचबाट राहत मिल्छ।
पसीनाको दुर्गन्ध हटाउन
गोरखइमलीका सुकेको पातलाई पिसेर शरीरमा लगाउँदा पसीनाबाट आउने दुर्गन्ध हटाउन मद्दत पुर्याउँछ।
शरीरमा जलनमा लाभ
गोरखइमलीको शर्बत १५-२० मिलि पिउँदा शरीरको जलनमा राहत मिल्छ।
गोरखइमलीको उपयोगी भागहरू :
गोरखइमलीका विभिन्न भाग औषधीय गुणले भरिएका हुन्छन्। यसको उपयोगी भागहरू तल दिएका छन्:
- पंचांग
- फल
- डाठ
- बोक्रा
- पात
- जरा
गोरखइमलीको प्रयोग कसरी गर्ने?
गोरखइमलीलाई स्वास्थ्य लाभका लागि सही मात्रामा प्रयोग गर्नुपर्छ:
- सिरप: २०-५० मिलि
- काढा: १०-२० मिलि
गोरखइमलीका सम्भावित हानि:
गोरखइमलीको अत्यधिक प्रयोग गर्दा केही नकारात्मक असर देखिन सक्छ। यसका औषधीय गुणहरूको भरपुर लाभ लिनको लागि र कुनै रोगको उपचारका लागि यसको प्रयोग गर्नुअघि आयुर्वेदिक चिकित्सकको सल्लाह लिनु अनिवार्य छ।
गोरखइमलीको उत्पत्ति र पाइने स्थान
भारतमा गोरखइमलीका वृक्षहरू मुख्यतः तमिलनाडु, आन्ध्र प्रदेश, मुम्बई लगायतका समुद्री किनारामा पाइन्छन्।
निष्कर्ष:
गोरखइमली स्वास्थ्यका लागि लाभदायक प्राकृतिक स्रोत हो, जसलाई विभिन्न रोगहरूको उपचारमा प्रयोग गर्न सकिन्छ। यसको उचित प्रयोगले पायल्स, अपच, पिशाब सम्बन्धी समस्या, र झाडापखाला जस्ता रोगहरूमा लाभ मिल्न सक्छ। तथापि, यसको प्रयोग गर्ने बेलामा मात्रा र सावधानी महत्त्वपूर्ण हुन्छ। आयुर्वेदिक चिकित्सकको सल्लाहमा यसको प्रयोग गर्दा यसको फाइदाहरू सुरक्षित तरिकाले प्राप्त गर्न सकिन्छ, जसले स्वस्थ जीवनशैलीको प्रवर्धन गर्छ।
ReferenceHindi To Nepali Dictionary Words Starting From बो
Bridging Cultures: Daily Use Hindi Sentences in Parties with Nepali Meaning
Daily Hindi Sentences for Kids with Nepali Translations: A Simple Guide
Daily Office Sentences: Essential Hindi-Nepali Translations for Everyday Use
Daily Use Hindi Sentences for Parents with Nepali Meanings: A Guide for Everyday Conversations
Daily Use Hindi Sentences for Students with Nepali Meaning
Essential Daily Sentences for Market Conversations: Hindi to Nepali and Vice-Versa
https://easyayurveds.com/ayurvedic-medicine-for-common-cold/
https://easyayurveds.com/ayurvedic-medicine-for-weight-loss/
https://easyayurveds.com/ayurvedic-medicine-for-weight-gain/
https://easyayurveds.com/ayurvedic-medicine-for-cholesterol/
https://easyayurveds.com/ayurvedic-medicine-for-cough/
https://easyayurveds.com/ayurvedic-treatment-for-back-pain/
50 Medicinal Plants of Nepal Highly Liked by Chinese People
Medicinal Plants Of Nepal ! Genetics, Classification, Preservation, and Applications
35 Essential Medicinal Plants for Your Garden! Growing Health: Cultivating Wellness
100 Rare Medicinal Plants of Karnali Nepal! Impossible to Find Other place.
Top 25 Medicinal Plants For Boosting Memory and Treating Alzheimer
Top 15 Expensive Medicinal Plants of Nepal! Numerous Among Them Are Uncommon Globally
Medicinal Plants Of Gorkha Nepal! Top 55 Herbs Used in Traditional Medication
Bartika Eam Rai Top Songs Lyrics & Chords
Nepali Song Lyrics And Chords of Prabesh Kumar Shreshta
Oshin Karki’s Nepali Songs Lyrics And Chords
All Songs Lyrics Of Wangden Sherpa
Sajjan Raj Baidhya Top Songs Lyrics And Chords सज्जन राज बैध्यका गीतहरु
Aani Chhoyeng Drolma Top 10 Songs Lyrics And Chords
Top 10 Ankita Pun Songs with Lyrics and Chords
Strum Along: Top 24 Sushant KC Songs with Lyrics and Chords
Biggest Collection Of Nepali Songs Lyrics and Chords! All Song in One Site
Top Poem Of Madhabh Prashad Ghimire राष्ट्रकवी माधव प्रशाद घिमिरेका कबिताहरु
10 Famous Nepali Poem Of Mahakabi Laxmi Prashad Devkota
Exploring the Literary Legacy: Bhanubhakta Acharya and His Top Ten Poems In Nepali
11 Types of Poetry with Beautiful Short Nepali Poem
Ten Nepali Poems with English Translations for Poetry Enthusiasts Worldwide
