चिचिण्डो (वैज्ञानिक नाम: Trichosanthes cucumerina) नेपाल र भारत लगायतका दक्षिण एसियाली देशहरूमा पाइने एक प्रमुख तरकारी हो। यसको आकार लामो र सर्पजस्तो हुने भएकाले यसलाई अंग्रेजीमा “स्नेक गर्ड” भनिन्छ। नेपाली खानपानमा यसको तरकारी धेरै मन पराइन्छ भने आयुर्वेदमा यसलाई औषधीय गुणले भरिपूर्ण मानिन्छ।
चिचिण्डोमा प्रोटिन, फाइबर, क्याल्सियम, आयरन, म्याग्नेसियम, फस्फोरस, पोटासियम, जस्ता खनिज तत्वहरू पाइन्छन्। यसले मानिसको स्वास्थ्यमा धेरै प्रकारले फाईदा गर्छ, विशेष गरी पाचनतन्त्र, मुटु रोग, मधुमेह, र छालाको समस्यामा यसको प्रयोगले निकै फाइदा गर्छ।
प्राचीन आयुर्वेदिक ग्रन्थहरूमा चिचिण्डोलाई वात-पित्त शामक, रक्तशोधक, र ज्वरनाशक बताइएको छ। यसले शरीरबाट विषालु पदार्थहरू बाहिर निकाल्न मद्दत गर्छ र रोग प्रतिरोधक क्षमता बढाउँछ। ग्रामीण क्षेत्रहरूमा यसको पात, जरा, र फलहरू विभिन्न रोगको उपचारका लागि प्रयोग गरिन्छ।
चिचिण्डो भारत र नेपालमा सजिलै पाइने एक प्रकारको तरकारी हो। यो राम्रो वर्षा भएका क्षेत्रहरूमा लहराको रूपमा हुर्कने गर्छ। चिचिण्डो सामान्यतया खानाको लागि प्रयोग गरिन्छ, तर यसको औषधीय गुणको कारण यसलाई धेरै रोगहरूको उपचारमा पनि प्रयोग गरिन्छ।
चिचिण्डो के हो? (चिचिण्डोको परिचय)
चिचिण्डोको लहरा लामो हुन्छ र यसमा धेरै शाखाहरू हुन्छन्। यो लहरा जमीनमा फैलिन सक्छ वा रूखहरूमा चढ्न सक्छ। यसको फल लामो र बेलनाकार हुन्छ जसमा धारीहरू हुन्छन्। यसको पात कोमल, ५-८ सेन्टिमिटर लामो र मानिसको मुटु वा मिर्गौलाको आकार जस्तो हुन्छ। फूलहरू सेता हुन्छन् भने फल ३०-९० सेन्टिमिटर सम्म लामो हुन सक्छ। काँचो फल हरियो र पाकेपछि सुन्तला रंगको हुन्छ।
चिचिण्डोको विभिन्न भाषामा नाम
- वैज्ञानिक नाम: ट्राइकोसान्थेस एन्गुइना (Trichosanthes anguina)
- अंग्रेजी: स्नेक गर्ड (Snake gourd)
- संस्कृत: चिचिण्ड, अहिफल, दीर्घफल
- नेपाली: चिचिण्डो
- हिन्दी: चिचिण्डा, चचेंडा
- उर्दू: छाछेन्डा
- बंगाली: चिचिंगा
चिचिण्डो नेपाली खानपानको महत्त्वपूर्ण अंग हो र यसका धेरै स्वास्थ्य लाभहरू छन्। यसलाई नियमित रूपमा खाने गरेमा धेरै रोगबाट बच्न सकिन्छ।