नागफनी Nagphani (Prickly Pear) Benefits

नागफनी (चेप्टे सिउडी) एक प्रकारको क्याक्टस हो जुन सुख्खा ठाउँमा उम्रन्छ। यसको काण्ड पातजस्तो रुपमा देखिएता पनि गुदीदार हुन्छ। यसका पातहरू काँडाको रूपमा परिवर्तन भएका हुन्छन्। यो २-४ मिटर सम्म अग्लो, सीधा, धेरै शाखाहरू भएको, मांसल, काँडादार र लामो समयसम्म बाँच्ने बोट हो। पानीको अभाव भएका ठाउँमा उम्रने भएकाले यसका पातहरू काँडाको आकारमा हुन्छन्। नागफनीलाई धेरै कम पानी चाहिन्छ। यसका काँडाहरू धेरै बलिया हुन्छन्।

नागफनीका फल गोलाकार वा नास्पातीको आकारका हुन्छन्। आधा पाकेको अवस्थामा यो मांसल हुन्छ भने पूरै पाकेपछि गाढा रातो रंगको हुन्छ। नागफनीमा फूल र फल अप्रिल-सेप्टेम्बर देखि नोभेम्बर-डिसेम्बरसम्म फल्छ।

Table of Contents

विभिन्न भाषामा नागफनीको नाम

नेपाली: नागफनी सिउडी
हिन्दी: नागफनी, हठथोरिया
अंग्रेजी: Prickly pear, Slipper thorn
उर्दू: नागफनी
बङ्गाली: नागफन

नागफनीका औषधीय फाइदाहरू

नागफनी स्वादमा तितो, पचाउन गाह्रो तर पचेपछि मीठो लाग्ने, प्रकृतिमा धेरै तातो हुन्छ। यसले कफ निकाल्छ, मुटुलाई फाइदा पुगाउँछ, रगत सफा गर्छ, दुखाइ र जलनमाथि आराम दिन्छ, र रगत बग्ने (खुनी) रोक्छ। नागफनीले खोकी, पेटका रोगहरू, जोर्नी दुख्ने समस्या (गठिया), र सुन्निने समस्यामा लाभदायक हुन्छ। यसका फूल कसैला हुन्छन् भने काण्ड चिसो स्वभावको र कसैला हुन्छ। काण्डले पखाला लगाउँछ, भोक बढाउँछ, ज्वरो र विष नाश गर्छ।

नागफनीको प्रयोग विधि

१. कान छेदन: पुरानो समयमा नागफनीको काँडाले कान छेदन गरिन्थ्यो। यसको काँडामा एन्टिसेप्टिक गुण हुनाले कान पक्दैन थियो र पिप पनि बन्दैन थियो।
२. झाडापखाला : नागफनीको काण्डको रस ५-१० मिलिलिटर मात्रामा सेवन गर्नाले झाडापखालामा आराम पुग्छ।
३. जोर्नी दुख्ने समस्या: यसको काण्डको लेप बनाई दुख्ने जोर्नीमा लगाउनाले इन्फ्ल्यामेसन र दुखाइ कम हुन्छ।
४. पिशाब सम्बन्धी रोग: नागफनीको फूलको काढा बनाई पिउनाले पिशाबको जलन र संक्रमणमा फाइदा हुन्छ।
५. अपच : यसको फलको गुदी खानाले पाचन शक्ति बढ्छ र अपचको समस्यामा आराम मिल्छ।

सावधानी

नागफनी धेरै तातो स्वभावको हुनाले बढी मात्रामा सेवन गर्दा पेट दुख्ने वा पखाला लाग्न सक्छ। गर्भवती महिलाले यसको प्रयोग नगर्नु राम्रो हो।

नागफनीको फाइदा हरु

नागफनी केवल सजावटी बोट होइन, यो धेरै रोगहरूको उपचारमा काम गर्ने औषधीय पौधा पनि हो। यसको सही प्रयोगले स्वास्थ्यलाई धेरै फाइदा पुग्न सक्छ।

खोकी र दम (श्वास फेर्न गाह्रो हुने समस्या) जस्ता रोगहरूमा नागफनीको प्रयोग धेरै फाइदाजनक छ। १० मिली नागफनीको फलको रसमा दोब्बर मह र ३५० मिग्रा टंकण मिसाएर सेवन गर्नाले खोकी र श्वास फेर्न गाह्रो हुने समस्यामा आराम पाइन्छ।

नागफनीको फलको बोक्राको १-२ ग्राम चूर्ण सेवन गर्नाले खोकी, दम र काली खोकी मा फाइदा हुन्छ।

आँखाका लागि नागफनीको फाइदा

नागफनीको काण्डको गुदी पिँधेर आँखाको वरिपरि लगाउनाले आँखाका धेरै रोगहरू ठीक हुन्छन्।

आँखामा रातोपन आएमा नागफनीको काण्डबाट काँडाहरू सफा गरी बीचबाट काट्नुहोस । यसको गुदीलाई कपडामा लपेटेर आँखामा राख्नाले लाभ हुन्छ।

नागफनीले कब्जियतमा गर्ने मद्दत

नागफनीले पेट सफा पार्न मद्दत गर्छ। १-२ ग्राम नागफनीको फलको चूर्ण सेवन गर्नाले कब्जियत हट्छ र दिसा सजिलै आउँछ।

यदि फलको सट्टामा १-२ ग्राम नागफनीको फूलको चूर्ण खाने गरिन्छ भने झाडापखालामा फाइदा हुन्छ।

रक्तअल्पतामा नागफनीको प्रयोग

शरीरमा रगत कम हुँदा शरीर पहेँलो देखिन्छ र कमजोरी आउँछ। यसमा नागफनीको पाकेको फल खानाले रगत बढाउन मद्दत गर्छ।

श्वेतप्रदर (ल्यूकोरिया)मा नागफनीको असर

महिलाहरूमा योनिबाट सेतो पानी आउने समस्यालाई श्वेतप्रदर भनिन्छ। यसले स्वास्थ्यलाई धेरै नोक्सान पुर्याउँछ। नागफनीको फलको १-२ ग्राम चूर्ण सेवन गर्नाले यो समस्या कम हुन्छ।

नागफनीले पुरुषहरूमा हुने गोनोरिया रोग पनि नष्ट गर्छ।

प्रोस्टेट ग्रन्थि बढेमा नागफनीको उपयोग

उमेर बढेसँगै पुरुषहरूमा प्रोस्टेट ग्रन्थि बढ्ने समस्या हुन्छ। यसले पिसाब गर्न गाह्रो बनाउँछ। नागफनीको फूलको चूर्ण खानाले यो समस्या कम हुन्छ।

दर्द, सुन्निने र जलनमा नागफनीको प्रभाव

नागफनीमा एन्टी-इन्फ्ल्यामेटरी गुणहरू छन्। यसले दर्द, सुन्निने र जलन कम गर्छ। नागफनीको पातहरू पिँधेर जोर्नीमा लगाउनाले सुन्निने र दर्दमा आराम आउँछ।

रगतको गर्मीले गर्दा हुने जलनमा नागफनीको काण्ड पिँधेर लगाउनुहोस्।

छाला र घाउमा नागफनीको उपचार

नागफनीमा एन्टिसेप्टिक गुण छन्। यसले छालाका धेरै रोगहरूमा काम गर्छ। नागफनीको काण्डको गुदी पिँधेर घाउमा लगाउनाले घाउ चाँडै निको हुन्छ।

दाद, खुजली जस्ता छालाका रोगहरूमा पनि नागफनीको लेप फाइदा गर्छ।

हड्डी बलियो बनाउन नागफनी

नागफनीमा क्याल्सियम धेरै हुन्छ। यसले हड्डीहरू बलियो बनाउन मद्दत गर्छ।

पाचन प्रणालीमा नागफनीको योगदान