निसोथ Health Benefits, Uses, And Precautions Of Turpethum

निसोथ (Operculina turpethum) एक आयुर्वेदिक औषधीय वनस्पति हो, जुन विशेष गरी पेटसम्बन्धी समस्याहरू, पाचन सुधार, र शरीरको सफाइमा प्रयोग गरिन्छ। यो बनस्पती सामान्यतया नेपाल भारतका धेरै भागहरूमा पाइन्छ, विशेष गरी समुन्द्र सतहबाट 1000 मिटरको उचाइमा। निसोथमा प्राकृतिक पाचक, रेचक, र शुद्धिकारक गुणहरू हुन्छन्, जसले शरीरबाट विषाक्त पदार्थहरू हटाउन मद्दत पुर्‍याउँछ। यसको जरा, पात, र काण्ड औषधीय प्रयोगका लागि महत्वपूर्ण मानिन्छन्। आयुर्वेदमा यसको प्रयोग प्राचीनकालदेखि नै विभिन्न रोगहरूको उपचारमा हुँदै आएको छ, जसले यसलाई प्रभावकारी जडीबुटीको रूपमा स्थापित गरेको छ।

निसोथको विभिन्न तरीकालेखिन्छ। कतिपयले यसलाई निसोत भनेर चिन्दछन भने केहीले निशोथ भनेर। संस्कृतमा यसलाई त्रिवृत् भनिन्छ। निसोथको बारेमा धेरैलाई जानकारी नहुन सक्छ, तर यो एक निकै उत्तम औषधीय वनस्पति हो। आयुर्वेदिक पुस्तकहरूमा यसका फाइदाहरूको बारेमा धेरै कुरा गरिएको छ। निसोथका धेरै औषधीय गुण छन्। के तपाईंलाई थाहा छ कि ज्वरो, इन्फ्ल्यामेसन, पेटको समस्या, र मुटुको रोगमा निसोतको प्रयोगबाट फाइदा हुन्छ?

त्यति मात्र होइन, घाँटीसँग सम्बन्धित रोग, फियोको विकार, एनीमिया, र घाउ जस्ता समस्यामा पनि निसोथका औषधीय गुणले लाभ प्राप्त गर्न सकिन्छ।

पेटमा जुका चुर्ना पर्ने समस्या, टीबी, फोका उठेको, र एनीमियामा पनि निसोथको प्रयोगले फाइदा दिन्छ। यहाँ हामी निसोथका विभिन्न औषधीय लाभ र हानिको बारेमा सरल भाषामा जानकारी दिनेछौं ताकि यसबाट सबैले लाभ प्राप्त गर्न सकून्।

Table of Contents

निसोथ के हो?

निसोथ एउटा लामो समयसम्म बाँचेको वनस्पति हो। यसको जरा मोटो, स्थूल, मांसल, र शाखायुक्त हुन्छ। रंगको आधारमा निसोथ दुई प्रकारका हुन्छन्:

कालो
सेतो

सेतो निसोथको जरा सेतो रंगको हुन्छ भने कालो निसोथको जरा कालो रंगको हुन्छ। औषधीय प्रयोगको लागि विशेषतः सेतो जरा प्रयोग गरिन्छ। बजारमा यो हल्का खैरो र सेतो-खैरो रंगको मोटा टुक्रामा पाइन्छ। कतिपय स्थानमा यसको जरासँगै काण्डका टुक्राहरू पनि मिसाएर बिक्री गरिन्छ।

विभिन्न भाषाहरूमा निसोथको नाम

निसोथको वैज्ञानिक नाम Operculina turpethum हो, जसलाई धेरै भाषामा विभिन्न नामले चिनिन्छ:

हिन्दी: निसोत, निशोथ
संस्‍कृत: श्वेता, त्रिवृत्
अंग्रेजी: Turpeth-root
नेपाली: निसोथ

निसोथका औषधीय गुण

निसोथको विभिन्न प्रकारका औषधीय गुण छन्। सेतो निसोथको स्वाद मधुर, कषाय, र उष्ण हुन्छ। कालो निसोथ भने अलि बढी तितो, चटपटे र पाचन प्रणालीमा उत्तेजक मानिन्छ। हल्का कब्जियत भएका मानिसलाई यसले धेरै लाभ दिन्छ।

निसोथका लाभ र प्रयोग का फाइदा र उपयोग

निसोथका विभिन्न औषधीय गुण र यसको प्रयोग गर्ने तरिकाहरू यी छन्:

आँखाका रोगहरूमा निसोथको फाइदा:
कालो निशोथको पातलाई मह र चिनीमा मिसाएर आँखामा गाजल जस्तै लगाउँदा आँखाको सुजनमा लाभ हुन्छ।
कालो निशोथको जराको रस निकालेर महसँग मिसाएर आँखामा लगाउँदा परेला सम्बन्धी रोगमा फाइदा हुन्छ।

पित्तज विकारमा निसोथको औषधीय गुणको फाइदा:
पित्तज विकारमा निशोथको औषधीय गुण उपयोगी हुन्छ। यसका लागि निशोथको पेस्ट बनाइ, एरण्डको जराको काढासँग सेवन गर्दा पेट सफा हुने र पित्तज विकार हराउने विश्वास छ।

वातज विकारमा निसोथको औषधीय गुण:
निसोथ, रातो फुल भएको मोरिङ्गगा लाई तेलमा पकाएर सेवन गर्दा वा मसाज गर्दा वात विकारका समस्या हट्न मद्दत गर्छ।

पेट फुल्ने समस्यामानिसोथको फाइदा:
निसोथको पातको तरकारी पेटको फुल्नमा लाभदायक हुन्छ।
सुठोसँग मिसाएर निसोथको पाउडर दूध वा अंगुर रससँग सेवन गर्दा पेटको फुल्ने समस्या हराउँछ।

कब्जियतका समस्यामा निसोथको फाइदा:
निसोथको पाउडरमा दालचिनी, तेजपत्ता र मरिच मिसाएर महसँग सेवन गर्दा कब्जियतको समस्या हल हुन्छ।

पेटमा कीरा भएमा निसोथको फाइदा:
निसोथको पेस्टलाई मोही सँग सेवन गर्दा पेटका चुर्ना जुकाहरू हटाउन मद्दत गर्छ।

आँतका रोगमा निसोथको फाइदा:
रातमा निसोथको पाउडरलाई कलाकन्द (दूधबाट बन्ने रसिलो मिठाई) सँग सेवन गर्दा बिहान पेट सफा हुन्छ र आँतसम्बन्धी समस्याहरू कम हुन्छन्।

पायल्समा निसोथको औषधीय गुणको फाइदा:
त्रिफलाको काढासँग निसोथको पाउडर सेवन गर्दा पेट सफा हुन्छ र पायल्सको उपचारमा मद्दत पुग्छ।

ज्वरोमा निसोथको प्रयोग:
मधु र घिउ मिलाएर निसोथको पाउडर सेवन गर्दा ज्वरो कम हुन्छ।

टीबी रोगमा निसोथको फाइदा:
टीबीको उपचारमा निसोथको पाउडर सख्खर, मह र घिउ वा अंगुर रससँग सेवन गर्दा रोगलाई राहत मिल्छ।

इन्फ्लुएन्जामा निसोथको फाइदा:
पिपलमा निसोथको जरालाई धागोमा बाँधेर रोगीलाई बाँध्दा इन्फ्लुएन्जाको उपचारमा सहायता मिल्छ।

रक्तपित्त (नाक-कानबाट रगत बग्दा) मा निसोथको फाइदा:
रक्तपित्तको अवस्थामा निसोथको पाउडर र रसमा मह र चिनी मिसाएर सेवन गर्दा रगत बग्ने समस्या समाधान हुन्छ।

टाइफाइड ज्वरोमा निसोथको फाइदा:
त्रिफला र कुटकीको काढामा निसोथको पाउडर र चिनी मिसाएर सेवन गर्दा टाइफाइड ज्वरो घट्छ।

निसोथका उपयोगी भागहरू (Operculina turpethum का लाभदायक भागहरू)

निसोथका निम्न भागहरू उपयोगमा ल्याइन्छन्:

जरा
पात
काण्ड

निसोथ कसरी प्रयोग गर्ने?

निसोथलाई निम्न मात्रामा प्रयोग गर्नु उपयुक्त हुन्छ:

जराको चूर्ण: 2-4 ग्राम
काढा: 10-30 मिलि
रस: 5-10 मिलि

निसोथको दुष्प्रभावहरू

निसोथको सेवनबाट निम्न समस्या हुन सक्छ:

निसोथ जरा पेट सफा गर्न मद्दत गर्छ, तर अत्यधिक सेवनले झाडापखाला हुन सक्छ। त्यसैले आवश्यकताअनुसार मात्र सेवन गर्नु उचित हुन्छ। चिकित्सकको परामर्शमा मात्र यसको प्रयोग गर्नुपर्छ।

यस लेखमा निसोथका लाभ र दुष्प्रभावबारे सरल भाषामा जानकारी दिइएको छ, जसले निसोथका औषधीय गुणहरूको फाइदा लिन सहयोग पुर्याउँछ। तर कुनै पनि रोगको लागि निसोथ सेवन गर्नु अघि एक पटक आयुर्वेदिक चिकित्सकसँग परामर्श गर्नुपर्छ।

निसोथ कहाँ पाइन्छ?

निसोथ भारतभर करिब 1000 मिटरको उचाइसम्म पाइन्छ।

निष्कर्ष:

निसोथ एक महत्वपूर्ण आयुर्वेदिक जडीबुटी हो, जसको विभिन्न औषधीय गुणहरूको कारण स्वास्थ्य समस्याहरूको उपचारमा ठूलो भूमिका रहेको छ। यसको रेचक र पाचक गुणहरूले पाचन सुधारमा मद्दत पुर्‍याउँछ भने शरीरको सफाइमा पनि योगदान पुर्‍याउँछ। यद्यपि, यसको सेवन गर्दा सावधानी अपनाउनु आवश्यक छ, किनकि अत्यधिक प्रयोगले झाडापखालाजस्ता समस्याहरू निम्त्याउन सक्छ। यसैले निसोथको लाभ पाउन चिकित्सकीय सल्लाहअनुसार मात्र यसको प्रयोग गर्नुपर्छ।

Reference

Hindi To Nepali Dictionary Words Starting From बो

100 Common Nepali Slang Words with Hindi Translation: A Fun Guide to Understanding Nepali Conversations

Bridging Cultures: Daily Use Hindi Sentences in Parties with Nepali Meaning

Daily Hindi Sentences for Kids with Nepali Translations: A Simple Guide

Daily Office Sentences: Essential Hindi-Nepali Translations for Everyday Use

Daily Use Hindi Sentences for Parents with Nepali Meanings: A Guide for Everyday Conversations

Daily Use Hindi Sentences for Students with Nepali Meaning

Essential Daily Sentences for Market Conversations: Hindi to Nepali and Vice-Versa

find word you want

https://easyayurveds.com/ayurvedic-medicine-for-common-cold/

https://easyayurveds.com/ayurvedic-medicine-for-weight-loss/