रातोलट्टेको बिजलाई हिन्दीमा रामदाना वा राजगिरा भनिन्छ। यो अमरान्थ वा लट्टे/ रामदानाको बिज हो। यसको लट्टे हरियो नभएर रातो हुन्छ। रातो लट्टेलाई रातो साग वा रातो बेथे पनि भनिन्छ। यसमा आयरन र क्याल्सियम प्रशस्त मात्रामा पाइन्छ। ब्रतको समयमा रातोलट्टेको बिज एक पौष्टिक फलाहारको रूपमा प्रयोग हुन्छ। रातोलट्टेको बिज शाकाहारी व्यक्तिहरूको लागि प्रोटीन को उत्तम स्रोत हो। प्राचीन समयमा किसान तथा गरीब जनताले यसलाई खाएर शरीरमा पौष्टिकताको कमी पूरा गर्थे। यसैले उनीहरूले यसलाई भगवानको दान मान्थे र यसैको सम्मानमा यसको नाम रामदाना राखिएको हो।
रातोलट्टेको बिजको वनस्पतिक विवरण
रामदानाको बोट सीधा, करिब १.५ मिटर अग्लो हुन्छ। यसको काण्ड हुन्छ। यसका पात चारैतिरबाट कोणीय-अण्डाकार हुन्छन्। यसका फूल गुलाबी रंगका, एकलिंगी हुन्छन्। यसको फलको बि�ज साना, अर्धगोलाकार, पहेंलो-सेतो रंगका हुन्छन्। यसको दुई प्रकार (रातो र हरियो) पाइन्छ। रातोलट्टेको बिज अगस्त देखि सेप्टेम्बर सम्म फल्दछ।
रामदानाको औषधीय गुण
- पिशाब सम्बन्धी समस्या (मूत्रल गुण): यसले पिशाब बढाउन मद्दत गर्छ।
- पेट सफा गर्न (विरेचक गुण): यसको काण्डले मलत्याग सजिलो बनाउँछ।
- पातको प्रयोग: यसले पनि पिशाब बढाउन र पेट सफा गर्न मद्दत गर्छ।
- बिज: पोषक तत्वले भरपूर र पिशाब बढाउने गुणयुक्त।
अन्य भाषामा रामदानाको नाम
- वानस्पतिक नाम: Amaranthus cruentus (Syn: Amaranthus paniculatus)
- अंग्रेजी: Caterpillar amaranth, Tassel flower, Blood amaranth
- संस्कृत: कुमारजीव, राजगिरि
- नेपाली- रातोलट्टेको बिज
- हिन्दी: रामदाना, चौपरसा
- बंगाली: चूको, भाथु
- अरबी: हमाम
- फारसी: ताजे खुरास
रातोलट्टेको बिज (रामदाना) एक पौष्टिक अन्न हो जसको धार्मिक र स्वास्थ्य दुबै दृष्टिले महत्त्व छ। यसले पिशाब सम्बन्धी रोग, अपच, र ऊर्जा बढाउन मद्दत गर्छ। उपवासमा यसको सेवन गर्दा शरीरलाई आवश्यक पोषण प्राप्त हुन्छ।