बाकुची, जसलाई अंग्रेजीमा Malaya Tea, Psoralea Seed, र वैज्ञानिक नाम Cullen corylifolium (Linn.) Medik वा Psoralea corylifolia Linn. को रूपमा चिनिन्छ, जुन एक प्रकारको औषधीय बिरुवा हो जुन प्राचीन समयदेखि आयुर्वेद र पारंपरिक चिकित्सा प्रणालीमा प्रयोग भइरहेको छ। यसको फल र बीउलाई औषधिका रूपमा उपयोग गरिन्छ, र यसलाई प्रायः छाला सम्बन्धी समस्याहरूको उपचारमा प्रयोग गरिन्छ। नेपाल र भारतका विभिन्न क्षेत्रहरूमा यसका फूल र बीउहरू एक महत्त्वपूर्ण हर्बल उपचारको रूपमा प्रयोग गरिन्छ। यसलाई मलायाटी वा सोरेलिया सीड को रूपमा पनि चिनिन्छ, जसको बीउहरू औषधीय गुणका कारण अत्यधिक मूल्यवान मानिन्छ।
बोटाको मूल स्थान भारत, अफगानिस्तान, पाकिस्तान र नेपाल हो। यो अनुकूलित गरिएका वातावरणहरूमा राम्रोसँग हुर्कन्छ र सामान्यतया तातो र आर्द्र मौसममा पाइन्छ। यसको प्रयोग विभिन्न प्रकारका छालाका रोगहरू, जस्तै एक्जिमा, स्यूटिका, र घाउहरूको उपचारका लागि गरिन्छ। बाकुचीको बीउमा प्रोटीन, टैनिन, फ्लेवोनोइड्स, र एन्थ्राक्विनोन जस्ता सक्रिय तत्वहरू पाइन्छ, जसले यसको औषधीय गुणलाई बलियो बनाउँछ।
बाकुचीको बारेमा तपाईंले सायद धेरै सुन्नुभएकै छैन होला। यसलाई बावची पनि भनिन्छ। देख्दा साधारण लाग्ने यो बाकुचीको बोटले धेरै रोगहरू निको पार्न मद्दत गर्छ। आयुर्वेद अनुसार, बाकुची (बावची) एक अत्यन्तै लाभदायक औषधि हो र यसका धेरै फाइदाहरू छन्। तपाईंका लागि यो जानकारी महत्त्वपूर्ण छ किनभने बाकुची (बावची) बाट विभिन्न रोगहरूको उपचार गर्न सकिन्छ।
बाकुचीका फाइदाहरू
आयुर्वेदिक पुस्तकहरूमा बाकुचीका धेरै लाभदायक गुणहरूको वर्णन गरिएको छ। बाकुचीको औषधीय गुणले खोकी, मधुमेह, ज्वरो, पेटका जुका चुर्ना, बान्ता जस्ता समस्यामा राहत दिन्छ। यत्तिमात्र होइन, छालाको समस्या, कुष्ठ रोग जस्ता अन्य रोगहरूमा पनि बाकुचीका औषधीय गुणहरूले फाइदा पुर्याउँछ। आउनुहोस्, बाकुचीबाट कुन-कुन रोगमा लाभ लिन सकिन्छ भन्ने कुरा बुझौं।
बाकुची (बावची) के हो?
बाकुचीको बोटको आयु लगभग एक वर्ष हुन्छ, तर उचित हेरचाह गर्दा यो बोट ४-५ वर्षसम्म पनि जिउँदो रहन सक्छ। बाकुचीका बीउबाट तेल बनाइन्छ, र यो तेल र बोटलाई चिकित्सा क्षेत्रमा प्रयोग गरिन्छ। बाकुचीको बोटमा जाडो मौसममा फूल आउँछन् र गर्मीमा फलमा परिणत हुन्छन्।
विभिन्न भाषामा बाकुची (वाकुची) का नामहरू
वाकुचीको वनस्पतिक नाम Cullen corylifolium (Linn.) Medik हो, जसलाई Psoralea corylifolia पनि भनिन्छ। यो Fabaceae कुलमा पर्दछ। यसको विभिन्न भाषामा अन्य नामहरू पनि छन्:
- हिन्दी – वाकुची, बावची
- अंग्रेजी – मलाया टी (Malaya tea), मलायाटी (Malayati), सोरेलिया सिड (Psoralea seed)
- संस्कृत – अवल्गुज, वाकुची, सुपर्णिका, शशिलेखा, कृष्णफला, सोमा, पूतिफली, कालमेषी, कुष्ठघ्नी, सुगन्धकण्टक
- नेपाली – वाकुची (Vakuchi) बाकुची, बावची, बकुची, सोमराजी,
- बंगाली – हाकुच (Hakuch), बवची (Bavachi)
- अरबी – बाकुची (Bakuchi), बाकुसी (Bakusi)
- फारसी – बावकुचि (Bavkuchi), वाग्ची (Waghchi)
वाकुचीका फाइदा र प्रयोग
वाकुचीले विभिन्न रोगहरूमा लाभ पुर्याउँछ। यसका औषधीय प्रयोग, मात्रा र प्रयोगका विधिहरू यस प्रकार छन्:
वाकुची खानाले छालाका समस्याहरू, अपच, पायल्स, झाडापखाला र पिशाब सम्बन्धी रोगहरूमा लाभ मिल्छ। यसको प्रयोग गर्दा निश्चित मात्रा र सही विधि अपनाउनु पर्छ। यसका औषधीय गुणले विभिन्न रोगहरूको उपचार गर्न मद्दत गर्दछ। यहाँ हामी बाकुचीका फाइदा र प्रयोगको बारेमा जानकारी दिँदैछौं।
१. दाँतको रोगमा बाकुचीको उपयोग
बाकुचीको जरा र बिमिरोको जरा पिनेर तयार पारिएको पेस्ट दाँतमा राख्दा कीटाणुका कारण हुने पीडाबाट राहत मिल्छ। यसलाई बिहान–बेलुका मन्जन गरेर दाँतको सङ्क्रमण र कीटाणुको समस्या हटाउन सकिन्छ।
२. पेटका कीटाणुको उपचारमा बाकुची
पेटमा कीटाणु भएको अवस्थामा बाकुचीको चूर्ण सेवन गर्नु लाभदायक हुन्छ। यसमा रहेको एन्टीवर्म गुणले पेटमा रहेका कीटाणुहरू मर्छन्।
३. झाडापखालामा बाकुचीको फाइदा
झाडापखाला रोक्न बाकुचीको पातको साग खानु फाइदाजनक हुन्छ। केही हप्तासम्म यसलाई नियमित खानाले झाडापखाला समस्यामा सुधार आउँछ।
४. पायल्समा बाकुचीको प्रयोग
पायल्स मा बाकुची, हर्रो र सुकुमेल मिलाएर चूर्ण बनाएर प्रयोग गर्नाले राहत मिल्छ। यसलाई बिहान–बेलुका सक्खर सँग सेवन गर्न सकिन्छ।
५. गर्भनिरोधकको रूपमा बाकुचीको प्रयोग
गर्भनिरोधकको लागि बाकुचीको बियाँलाई तेलमा पिनेर प्रयोग गर्न सकिन्छ। मासिक धर्मपछि यो प्रयोग गर्दा गर्भधारणको सम्भावना घट्छ।
६. फाइलेरियाको उपचारमा बाकुची
फाइलेरियाको उपचारमा बाकुचीको रस वा लेप फाइलेरिया भएको भागमा लगाउँदा लाभ हुन्छ।
७. रक्तअल्पताको उपचारमा बाकुची
रक्तअल्पताको अवस्थामा पुनर्नवाको रसमा बाकुचीको चूर्ण मिसाएर सेवन गर्दा फाइदा हुन्छ।
८. छाला रोगमा बाकुची
छाला रोगहरूको उपचारमा बाकुची तेल, तुवरक तेल र चन्दन तेल मिलाएर प्रयोग गर्न सकिन्छ। यसले साधारण छाला रोगका साथै सेतो कुष्ठ रोगमा पनि लाभ पुर्याउँछ।
९. सेतो दागको उपचारमा बाकुची
सेतो दागका लागि बाकुची र अन्य जडीबुटीहरू मिश्रण गरेर दागमा लगाउँदा सुधार हुन्छ। यसले ल्युकोडर्मा जस्ता छाला समस्याहरूको उपचारमा विशेष योगदान पुर्याउँछ।
१०. कफबाट हुने खोकीमा बाकुची
आधा ग्राम बाकुचीको चूर्णलाई अदुवाको रससँग सेवन गर्दा कफ पग्लेर बाहिर निस्कन्छ।
११. बहिरेपनमा बाकुचीको लाभ
बहिरेपनको समस्यामा मूसलीसँग बाकुचीको सेवन गर्दा सुधार देखिन्छ।
१२. सास सम्बन्धी रोगमा बाकुची
सासको समस्यामा बाकुचीको बीउको चूर्ण अदुवाको रससँग सेवन गर्दा लाभ प्राप्त हुन्छ।
१३. शरीरमा गाठोको समस्यामा बाकुची
शरीरमा बोसोका कारण गाठो बनेको खण्डमा बाकुची प्रयोग गर्दा गाठोको वृद्धि रोक्न मद्दत मिल्छ।
१४. कुष्ठ रोगमा बाकुची
कुष्ठ रोगमा बाकुची र कालो तिलको मिश्रण एक वर्षसम्म सेवन गर्दा लाभ प्राप्त हुन्छ।
बाकुचीले स्वास्थ्य लाभहरू पुर्याउँछ, तर यसको प्रयोग गर्नुअघि चिकित्सकसँग परामर्श गर्नु उपयुक्त हुन्छ।
बाकुचीका उपयोग गर्न सकिने भागहरू
बाकुचीका निम्न भागहरू प्रयोग गर्न सकिन्छः
- बीउ
- बीउबाट बनेको तेल
- पातहरू
- जराहरू
- फल
बाकुचीको प्रयोग कसरी गर्ने?
बाकुचीको प्रयोग मात्रा यसरी हुनुपर्छ:
- चूर्ण – ०.५-१ ग्राम
अधिक लाभका लागि चिकित्सकको सल्लाह लिएर मात्र बाकुचीको प्रयोग गर्नुपर्छ।
बाकुचीबाट हुन सक्ने नोक्सानहरू
बाकुचीको सेवन गर्दा निम्न समस्या देखा पर्न सक्छन्:
- बाकुचीको सेवनले पेटसम्बन्धी विकारहरू उत्पन्न हुन सक्छ।
- धेरै बाकुची खाँदा वान्ता हुने सम्भावना हुन्छ।
- यस्तो समस्या भएमा दहीको सेवन गर्नु उपयुक्त मानिन्छ।
बाकुची कहाँ पाइन्छ वा यसको खेती कहाँ हुन्छ?
बाकुचीका साना बिरुवाहरू वर्षा-ऋतुमा आफैं उम्रिन्छन्। यसको खेती भारतका विभिन्न स्थानहरूमा गरिन्छ। भारतमा विशेषतः राजस्थान, कर्नाटक, र पंजाबमा कंकरीलो माटो र जङ्गलका झाडीहरूमा बाकुची पाउन सकिन्छ।
निष्कर्ष
समग्रमा, बाकुची एक अत्यन्तै उपयोगी औषधीय बोट हो, जसका विभिन्न स्वास्थ्य लाभहरू छन्। यसको बीउहरू र अर्कहरूको उपयोगले छालासम्बन्धी रोगहरूको उपचारमा धेरै प्रभावकारी देखिएका छन्, विशेष गरी बुढ्यौलीमा आउने समस्या र अन्य बिमारीहरूको समाधानका लागि। हालका केहि अनुसन्धानहरूले यसलाई दाग हटाउने, छाला उज्यालो बनाउने र छालाका कोशिकाको पुनर्निर्माणमा मद्दत पुर्याउने क्षमता प्रमाणित गरेका छन्। यसका साथै, बाकुचीका अन्य स्वास्थ्य लाभहरू जस्तै ज्वर, पाचन समस्याहरू, र हर्मोनल असंतुलनलाई सुधार गर्नका लागि पनि यसको प्रयोग गरिन्छ।
यद्यपि, यसको प्रयोग गर्दा सावधानी अपनाउनु आवश्यक छ, विशेष गरी हर्मोनल समस्या भएका व्यक्तिहरूको लागि। एक चिकित्सकको सल्लाह अनुसार यसको प्रयोग गर्नुपर्छ। अझै, बाकुची एक प्राकृतिक औषधिको रूपमा आफ्नो स्थान बनाउन सक्षम भएको छ र भविष्यमा यसको थप अनुसन्धान र उपयोगका सम्भावनाहरू उजागर हुनेछन्।
ReferenceHindi To Nepali Dictionary Words Starting From बो
Bridging Cultures: Daily Use Hindi Sentences in Parties with Nepali Meaning
Daily Hindi Sentences for Kids with Nepali Translations: A Simple Guide
Daily Office Sentences: Essential Hindi-Nepali Translations for Everyday Use
Daily Use Hindi Sentences for Parents with Nepali Meanings: A Guide for Everyday Conversations
Daily Use Hindi Sentences for Students with Nepali Meaning
Essential Daily Sentences for Market Conversations: Hindi to Nepali and Vice-Versa
https://easyayurveds.com/ayurvedic-medicine-for-common-cold/
https://easyayurveds.com/ayurvedic-medicine-for-weight-loss/
https://easyayurveds.com/ayurvedic-medicine-for-weight-gain/
https://easyayurveds.com/ayurvedic-medicine-for-cholesterol/
https://easyayurveds.com/ayurvedic-medicine-for-cough/
https://easyayurveds.com/ayurvedic-treatment-for-back-pain/
50 Medicinal Plants of Nepal Highly Liked by Chinese People
Medicinal Plants Of Nepal ! Genetics, Classification, Preservation, and Applications
35 Essential Medicinal Plants for Your Garden! Growing Health: Cultivating Wellness
100 Rare Medicinal Plants of Karnali Nepal! Impossible to Find Other place.
Top 25 Medicinal Plants For Boosting Memory and Treating Alzheimer
Top 15 Expensive Medicinal Plants of Nepal! Numerous Among Them Are Uncommon Globally
Medicinal Plants Of Gorkha Nepal! Top 55 Herbs Used in Traditional Medication
Bartika Eam Rai Top Songs Lyrics & Chords
Nepali Song Lyrics And Chords of Prabesh Kumar Shreshta
Oshin Karki’s Nepali Songs Lyrics And Chords
All Songs Lyrics Of Wangden Sherpa
Sajjan Raj Baidhya Top Songs Lyrics And Chords सज्जन राज बैध्यका गीतहरु
Aani Chhoyeng Drolma Top 10 Songs Lyrics And Chords
Top 10 Ankita Pun Songs with Lyrics and Chords
Strum Along: Top 24 Sushant KC Songs with Lyrics and Chords
Biggest Collection Of Nepali Songs Lyrics and Chords! All Song in One Site
Top Poem Of Madhabh Prashad Ghimire राष्ट्रकवी माधव प्रशाद घिमिरेका कबिताहरु
10 Famous Nepali Poem Of Mahakabi Laxmi Prashad Devkota
Exploring the Literary Legacy: Bhanubhakta Acharya and His Top Ten Poems In Nepali
11 Types of Poetry with Beautiful Short Nepali Poem
Ten Nepali Poems with English Translations for Poetry Enthusiasts Worldwide
