जीरा एक प्रसिद्ध मसला हो जुन नेपाली खानामा प्रायजसो प्रयोग गरिन्छ। जीरा बिना धेरै पारीकारहरू बन्नै सक्दैनन्। यसको स्वाद र सुगन्धले खानालाई मिठो बनाउँछ। तर, जीराले खाना मात्र होइन, स्वास्थ्यका लागि पनि धेरै फाइदा गर्छ। आयुर्वेद अनुसार, जीरा एक औषधीय गुण भएको मसला हो र यसले धेरै रोगहरूको उपचार गर्न मद्दत गर्छ।
जीराका प्रकार (Types of Jeera in Nepali)
आयुर्वेदमा जीरा तीन प्रकारको हुन्छ:
- सेतो जीरा (Cuminum cyminum Linn.) – यो सामान्यतया घरायसी रूपमा प्रयोग हुने जीरा हो।
- कालो जीरा (Carum carvi Linn.) – यसलाई “कृष्ण जीरा” पनि भनिन्छ। यो सेतो जीरा भन्दा गहिरो रंगको हुन्छ।
- अरण्य जीरा (जंगली जीरा) (Centratherum anthelminticum) – यो जङ्गली प्रजातिको जीरा हो।
अन्य भाषाहरूमा जीराका नाम (Names of Jeera in Different Languages)
- नेपाली: जीरा (Jira)
- हिन्दी: जीरा, सफेद जीरा
- अंग्रेजी (English): Cumin
- उर्दू: जीराह (Jirah)
- बंगाली: जीरे (Jire)
- संस्कृत: जरण, दीर्घजीरा
- अरबी: कमुन (Kamun)
जीराको बोटबिरुवा (Jeera Plant Description in Nepali)
- जीराको बोट ६०-९० सेन्टिमिटर अग्लो हुन्छ।
- यसमा सेतो वा निलो फूल फुल्छन्।
- यसको फल सानो, बेलनाकार र खैरो वा कालो रंगको हुन्छ।
- यसमा तीखो सुगन्ध हुन्छ।
जीरा केवल मसला होइन, यो एक औषधी पनि हो। यसले पाचन, रक्तचाप, मधुमेह, र अन्य धेरै रोगहरूमा फाइदा गर्छ। त्यसैले, नियमित रूपमा जीरा प्रयोग गर्नुहोस् र स्वस्थ रहनुहोस्।
जीराका फाइदा र उपयोग (जीराका स्वास्थ्य लाभ र प्रयोग विधि)
जीरा मसलाको रूपमा मात्र प्रयोग गरिन्न, यसको औषधीय गुणले धेरै रोगहरूको उपचारमा सहयोग पुर्याउँछ। यहाँ जीराको उपयोग, मात्रा, र विभिन्न स्वास्थ्य समस्याको समाधानका लागि प्रयोग विधिहरू दिइएको छः
१. मुखबाट दुर्गन्ध आउने समस्यामा जीराको प्रयोग
- जीरा र सिधे नुनको चूर्ण दिनमा दुई पटक सेवन गर्नाले मुखको दुर्गन्ध हटाउन मद्दत गर्छ।
२. बान्तामा जीराको फाइदा
- जीरालाई रेशमी कपडामा बेरेर सुँघ्नाले बान्ता रोकिन्छ।
- कालो नुन, जीरा, चिनी, र मरिच बराबर मात्रामा मिलाएर २ ग्राम चूर्ण बनाउनुहोस्। यसमा ४ ग्राम मह मिसाएर दिनमा ३-४ पटक सेवन गर्नाले उल्टी रोकिन्छ।
३. चिसो र खोकीमा जीराको उपयोग
- कालो जीरा जलाएर धुवाँ सुँघ्नाले चिसो र पुरानो सर्दीमा आराम मिल्छ।
- १०-२० मिली जीराको काढा पिउनाले कफको समस्या कम हुन्छ।
४. मुख रोगमा जीराको सेवन
- ५ ग्राम जीरा पानीमा पिसेर चन्दनको धूलो, इलाइची, र फिटकरी मिलाएर कुल्ला गर्नाले मुखका घाउ रोगहरूमा फाइदा हुन्छ।
५. अपच (अमिलो डकार) रोक्न जीराको प्रयोग
- ५० मिली जीरा २०० मिली पानीमा उमालेर काढा बनाउनुहोस्। ५० मिली रहेपछी छान्नुहोस् र कालो मरिच र नुन मिसाएर पिउनुहोस्। यसले अपच र अमिलो डकारलाई नियन्त्रण गर्छ।
६. लिखा जुम्रा हटाउन जीराको उपाय
- जीराको धूलो कागतीको रससँग मिलाएर टाउकोमा लेप गर्नाले जुम्रा मर्छ।
७. चिलाउने रोग मा जीराको लाभ
- ४० ग्राम जीरा र २० ग्राम सिन्दूरलाई ३२० मिली तेलमा पकाएर चिलाएको ठाउँमा लगाउनुहोस्।
८. बाडुल्की रोक्न जीराको प्रयोग
- ५ ग्राम जीरा घ्यूमा मिलाएर चिलममा राखी धूम्रपान गर्नाले बाडुल्की बन्द हुन्छ।
९. एसिडिटी (अम्लपित्त) कम गर्न जीराको उपाय
- जीरा र धनियाको १२० ग्राम पेस्ट घ्यूमा पकाएर दिनमा १०-१५ ग्राम सेवन गर्नाले एसिडिटी, पित्त, र भोक नलाग्ने समस्यामा फाइदा हुन्छ।
१०. भोक बढाउन जीराको सेवन
- ३ ग्राम जीरा कागतीको रसमा भिजाएर नुन मिसाएर खानाले भोक बढ्छ।
११. ज्वरो हटाउन जीराको उपयोग
- ५ ग्राम जीरा कचनारको बोक्राको रससँग मिलाएर दिनमा तीन पटक पिउनाले ज्वरो हट्छ ।
- जीरा र गुड खाएर मनतातो पिउनाले चिसो लागेको ज्वरोमा आराम मिल्छ।
१२. पेटका कीराहरू मार्न जीराको उपाय
- २-४ ग्राम जीराको चूर्ण एरण्ड तेलसँग मिलाएर खानाले पेटका कीराहरू मर्छन्।
- १५ ग्राम जीरा ४०० मिली पानीमा उमालेर ५० मिली रहेपछी छान्नुहोस्। यो काढा दिनमा दुई पटक पिउनाले पेटका कीराहरू नष्ट हुन्छन्।
१३. दाँत दुखाईमा जीराको प्रयोग
- कालो जीराको काढाले कुल्ला गर्नाले दाँत दुखाई कम हुन्छ।
१४. नाकबाट रगत बग्ने रोक्न जीराको उपाय
- जीराको पातको रस १-२ थोपा नाकमा हाल्नाले नक्सार रोकिन्छ।
१५. झाडापखाला रोक्न जीराको प्रयोग
- भुटेको जीरा दही वा लस्सीसँग मिलाएर खानाले झाडापखाला रोकिन्छ।
- साना बच्चाहरूलाई भुटेको जीरा पानीमा घोलेर दिनमा २-३ पटक पिलाउनुहोस्।
१६. रगतमासी मा जीराको लाभ
- भुटेको जीरा, काँचो र भुटेको सौंफ बराबर मात्रामा मिलाएर १ चम्चा ताजा पानीसँग सेवन गर्नाले रगतमासी मा आराम मिल्छ।
१७. स्तनमा दुध बढाउन जीराको उपाय
- जीरा घ्यूमा भुटेर आटामा मिलाएर लड्डू बनाएर खानाले दुध बढ्छ।
- जीरा, सौंफ, र कालो नुनको चूर्ण मोही सँग सेवन गर्नाले पनि फाइदा हुन्छ।
१८. गर्भाशयको सुन्निने समस्या मा जीराको प्रयोग
- कालो जीराको काढामा शरीर डुबाउदा गर्भाशयको इन्फ्ल्यामेसन कम हुन्छ।
१९. मलेरिया ज्वरोमा जीराको उपयोग
- करेलाको रससँग जीरा मिलाएर पिउनाले मलेरियामा फाइदा हुन्छ।
२०. ल्यूकोरिया (श्वेत प्रदर)मा जीराको लाभ
- जीरा र मिश्री चौलानी पानीसँग सेवन गर्नाले ल्यूकोरियामा आराम मिल्छ।
२१. आँखाका रोगमा जीराको उपाय
- कालो जीराको काढाले आँखा धुनाले आँखाबाट पानी बग्ने समस्या रोकिन्छ।
२२. बिच्छीले टोकेमा जीराको प्रयोग
- जीरा, नुन, घ्यू, र मह मिलाएर टोकेको ठाउँमा लगाउनाले बिच्छीको विष कम हुन्छ।
जीराको उपयोगी भाग:
- फल
- बीज
जीराको सेवन विधि:
- चूर्ण: ३-६ ग्राम
- काढा: २०-४० मिली
जीरा भारत, नेपाल, पाकिस्तान, र मध्य पूर्वमा उत्पादन हुने एक महत्त्वपूर्ण मसला हो। यसको स्वास्थ्य लाभ धेरै व्यापक छन्, त्यसैले यसलाई नियमित रूपमा प्रयोग गर्नाले स्वस्थ रहन सहयोग पुग्छ।
दतिवन Washerman’s Plant (Achyranthes aspera अपामार्ग): Benefits, Uses, and Medicinal Properties
Kooth (Saussurea Lappa) – कूठ Benefits, Uses, and Medicinal Properties of Costus Root
काने झार Commeline Benghalensis (Kane Jhaar) – Medicinal Uses, Benefits, and Overview
गिँदरी Premna Serratifolia L. (Gindari): Benefits, Medicinal Uses, and Importance
पाञ्चान Ougeinia oojeinensis (Paanchan): तिनिश Medicinal Uses, Benefits, and Ecological Importance
बोके टिमुर Zanthoxylum Armatum (Boke Timur) Benefits, Uses, and Medicinal Properties
ठूलो नीम Thulo Neem: महारूख Medicinal Benefits, Uses, and Natural Remedies
सिउँडी Siudi (Euphorbia Neriifolia) Uses, Benefits, Side Effects, and Medicinal Properties
काठेकार, फर्कफल, काठआँवली, Averrhoe acida :
Kaaulo, काउलो, कोह, नाकेम, नेपाली अर्जुन, Kaulo Arjuna, Machilus dutbiei
Kaalo Punarnawaa, कालो पुनर्नवा, Black Patagon
Seti Kareli, सेती करेली, तितेकरेली राम्री, तिताकरेल, Bitter Gourd
Thulo Pahelo Kapaas, ठूलो पहेँलो कपास बिरुवा, Cotton Yellow, Gossypiun birsutam
Kapas, कपास, सूत्रपुष्प, Cotton, Gossypiun herbaceum
Thulo Karkalo, ठूलो कर्कलो, मानकन्द, माने Gaint Taro, Alocaria species
Alocaria speciesThulo Karkaloठूलो कर्कलोमानकन्दमाने Gaint Taro
Katahar, कटहर, Artocarpus beterophyllus
Bans Bata Baneko Kaagaj, बाँसबाट बनेको कागज, Paper From Bamboo
Nepali Speaking Practice through Books in Hindi and English
Master Hindi Speaking Through Indian Schools: Practical Phrases with Nepali and English Translations
Master Hindi Speaking with Indian Railways: Practical Phrases with Nepali and English Translations
Learn Nepali with Mobile Phone Conversations including Hindi and English Translations
Master Hindi Speaking: Practice Through Movie information with Nepali and English Translations
Famous poem Of Upendra Subba उपेन्द्र सुब्बाका केही कबिताहरु
Some Top poem of Pandit Udayananda Aryal पं. उदयानन्द अर्ज्यालका केही कबिताहरु
Some Top Poem Of Ishwar Ballav, ईश्वरवल्लभका केही चर्चित कबिताहरु
Some Best Poem of Indira Prasai इन्दिरा प्रसाईका केही कबिताहरु
Some Best Poem Of Aahuti आहुतिका केही कबिताहरु
Some Beautiful Poem Of Momila मोमिलाका केही उत्कृष्ट कबिताहरु
Top Ten Poems Of R M Dangol आर. एम. डङ्गोल का केही कबिताहरु
Some Beautiful Poem Of Ashesh Malla अशेष मल्लका केही कबिताहरु
Some Best Poem Of Ambar Gurung अम्बर गुरुङका केही कबिताहरु
Top Ten Poems Of Amar Giri अमर गिरीका १० कबिताहरु
Some Best Poem Of Kedarman vyathit केदारमान व्यथितका केही कबिताहरु
Chhapakkai Phula PHulyo Nepali Song By Singers Kiran Gajmer, Melina Rai
Kunai Batoa Timi Yeklai -BY singers Itu Jojiju, Ram Bhakta Jojiju
Maaya Raichha Ra By singer Kali Prasad Baskota, Sadeekshya Kattel
Manoj Raj Songs Lyrics “Kaliyug Ma Nasha” “Aaja Bholi” “Yasto Euta Katha Raichha”
Nepali Lyrics Of Unko Priti Pahile Ho Ki By Singer : Prabin Bedwal, Rachana Rimal
Nira Singer : Kali Prasad Baskota
Rabin Sharma Top songs lyrics and chords collection
Sanjeev Singh All Hits songs lyrics and chords collection
Top three Song Lyrics Of Sukmit Gurung “Pal Pal Timrai” “O Mero Priyatam” “Chiso Batas Le”