ठूलो पिपला, जसलाई वैज्ञानिक रूपमा Piper retrofractum  भनिन्छ, आयुर्वेदमा महत्त्वपूर्ण स्थान राख्ने एक औषधीय वनस्पति हो। यो बोट विशेष गरी भारतीय उपमहाद्वीपमा पाइन्छ र यसको उपयोग प्राचीन कालदेखि हुँदै आएको छ। ठूलो पिपला जड़ी-बुटी परिवारको सदस्य हो र यसको जड़ र फलमा औषधीय गुणहरू पाइन्छन्। यसको प्रयोग प्रायः औषधि निर्माणमा, विशेष गरी श्वसन तंत्रका समस्याहरू, […]

बन प्याजको, वैज्ञानिक नाम Urginea indica (Roxb.) Kunth हो जुन Liliaceae परिवारसँग सम्बन्धित छ, प्राचीन समयदेखि नै आयुर्वेदिक तथा परम्परागत उपचारमा महत्त्वपूर्ण भूमिका खेलेको छ। संस्कृतमा यसलाई कोलगानो वा वनपलांडु भनिन्छ। यसको मुख्य उपयोगी भाग यसको गानो (bulb) हो, जसमा विभिन्न औषधीय गुणहरू पाइन्छन्। यसको गानोमा प्राकृतिक यौगिकहरू पाइन्छन्, जसमा glycosides, alkaloids, र flavonoids जस्ता […]

नर्कट एक प्रकारको बाँसजस्तो वनस्पति हो जुन औषधीय गुणहरूका कारण प्रसिद्ध छ। यो मुख्यतया नेपाल र भारतको हिमालय क्षेत्रका उष्ण घाटी, दलदली क्षेत्र र नदी किनारामा पाइन्छ। नर्कटको जरा, कान्ड, र पातलाई विभिन्न औषधीय प्रयोजनका लागि प्रयोग गरिन्छ। यसले पाचन समस्यादेखि लिएर मूत्रसम्बन्धी रोगहरूमा समेत लाभ पुर्‍याउँछ। यसको काढा र पेस्ट औषधिको रूपमा प्रचलित छन्। […]

निसोथ (Operculina turpethum) एक आयुर्वेदिक औषधीय वनस्पति हो, जुन विशेष गरी पेटसम्बन्धी समस्याहरू, पाचन सुधार, र शरीरको सफाइमा प्रयोग गरिन्छ। यो बनस्पती सामान्यतया  नेपाल भारतका धेरै भागहरूमा पाइन्छ, विशेष गरी समुन्द्र सतहबाट 1000 मिटरको उचाइमा। निसोथमा प्राकृतिक पाचक, रेचक, र शुद्धिकारक गुणहरू हुन्छन्, जसले शरीरबाट विषाक्त पदार्थहरू हटाउन मद्दत पुर्‍याउँछ। यसको जरा, पात, र काण्ड […]

बकाइनो  र निमको  वृक्षलाई धेरै मानिसहरूले एक जस्तो मान्छन्, किनकि बकाइनोको रुख, नीमको रुख जस्तै हुन्छ। बकाइनोका पत्ताहरू र फलहरूको स्वाद पनि नीमजस्तै हुन्छ, तर वास्तवमा दुवै अलग-अलग हुन्। बकाइनो पनि एक जडी-बुटी भएको वृक्ष हो, र यसका धेरै औषधीय गुणहरू छन्। तपाईं टाउकोको दुखाइ, मुखको घाऊ, गलगंड, श्वास सम्बन्धी रोग, पेटको दुखाइ, पेटमा जुका […]

करी पत्ता, जसलाई वैज्ञानिक रूपमा Murraya koenigii भनेर चिनिन्छ, दक्षिण एशियामा विशेष गरी भारत, नेपाल, र पाकिस्तानमा व्यापक रूपमा प्रयोग हुने एक बहुपरकारीक वनस्पति हो। यसलाई परिकारमा स्वाद थप्नका लागि मात्र होइन, औषधीय गुणहरूको लागि पनि महत्त्वपूर्ण मानिन्छ। करी पत्तामा उच्च मात्रामा भिटामिन A, C, E, र विभिन्न एंटीऑक्सिडन्टहरू हुन्छन्, जसले यसलाई स्वास्थ्यका लागि लाभदायक […]

कोदो (Finger Millet) नेपालको परम्परागत अन्नबाली मध्ये एक हो, जसलाई मुख्यतः उच्च पहाडी तथा हिमाली क्षेत्रहरूमा खेती गरिन्छ। यो बाली साधारणतया चिसो र सुख्खा हावापानीमा राम्रोसँग उत्पादन गर्न सकिन्छ। कोदोले कम उर्वराशक्ति भएका माटोमा समेत राम्रो उत्पादन दिने क्षमता राख्दछ, जसले गर्दा ग्रामीण क्षेत्रमा खाद्यान्न सुरक्षामा महत्त्वपूर्ण योगदान पुर्‍याउँछ। यसको बोट र बिउमा प्रशस्त पोषण […]

पुष्कर मूल, जसलाई Inula racemosa  पनि भनिन्छ, आयुर्वेदिक चिकित्सा क्षेत्रमा महत्त्वपूर्ण जडीबुटी हो। यो एस्टरासे परिवारमा पर्छ र मुख्य रूपमा भारत र नेपालका उष्णकटिबंधीय र पर्वतीय क्षेत्रमा पाइन्छ। यो 1500 देखि 4200 मिटरको उचाइमा बढी फैलिन्छ । यसका विशेषताहरूमा लामो, खस्रो डाँठ, नरम पातहरू र ठूलो पहेँलो फूल समावेश छन्​ पुष्कर मूललाई विशेष गरी श्वस प्रणालीका […]

पातालगरुडी (Cocculus hirsutus) एक महत्त्वपूर्ण औषधीय वनस्पति हो, जसको प्रयोग प्राचीन कालदेखि नै आयुर्वेदिक उपचारमा हुँदै आएको छ। यो विशेषगरी उष्णकटिबंधीय तथा उप-उष्णकटिबंधीय क्षेत्रहरूमा पाइन्छ र हिमालयको तलका भूभागहरूमा यसको व्यापक उपस्थिति छ। पश्चिम बंगाल, बिहार, र पंजाबजस्ता भारतका विभिन्न प्रान्तमा पनि यो पाइन्छ। पातालगरुडीलाई परम्परागत रुपमा विभिन्न शारीरिक समस्याहरू, जस्तै सिरदर्द, रतन्धो, दाँतको दुखाईम, […]