आयुर्वेदिक चिकित्सा पद्धतिमा प्राचीनकालदेखि नै विभिन्न जडीबुटीहरूको प्रयोग गरिएको छ। यसैमध्ये अकलकरा (Anacyclus pyrethrum) पनि एक महत्त्वपूर्ण औषधीय जडिबुटी हो जसले शरीरका विभिन्न रोगहरूको उपचार गर्न सहयोग गर्दछ । यसको उत्पत्ति मूलतः अरब, मोरक्को र भारतका केही क्षेत्रहरूमा भएको मानिन्छ। नेपालमा पनि यसको खेती गरिन्छ र आयुर्वेदमा यसको धेरै महत्त्व छ।
अकलकरालाई संस्कृतमा “अकरकरा” वा “अकलकरा” भनिन्छ भने नेपालीमा यसलाई सामान्यतया अकलकरा नै भनिन्छ। यसको जरा र फूल औषधीय गुणले भरपूर हुन्छन्। यसमा एनाल्जेसिक, एन्टी-इन्फ्लामेटरी, एन्टीमाइक्रोबियल, र यौन शक्तिवर्धक गुणहरू पाइन्छन्। यसैले यो टाउको दुखाइ, दाँत दुखाइ, पेट सम्बन्धी समस्या, जोर्नी दुखाइ, मासिक धर्मको अनियमितता, यौन दुर्बलता, र त्वचा सम्बन्धी रोगहरूमा प्रभावकारी छ।
प्राचीन आयुर्वेदिक ग्रन्थहरूमा अकलकराको उल्लेख गरिएको छ। यसले नसाहरूमा रक्त प्रवाह बढाउँछ, मांसपेशीहरूमा तनाव कम गर्छ, र शरीरको प्रतिरोधात्मक शक्ति बढाउँछ। यसैले यसलाई आयुर्वेदमा “रसायन” (शरीरलाई पुष्ट बनाउने औषधि) को रूपमा पनि प्रयोग गरिन्छ।
अकलकरा को धेरै मानिसहरूले चिन्दैनन्। यसको औषधीय गुणहरू जानेपछि तपाईं आश्चर्यचकित हुनुहुनेछ। आयुर्वेदिक ग्रन्थहरूमा अकलकराको पाउडर र चूर्ण औषधीको रूपमा प्रयोग गरिन्छ। यो टाउको दुखाइ, दाँत दुखाइ, मुखबाट दुर्गन्ध आउने, दाँत सम्बन्धी समस्या जस्ता रोगहरूमा गजबले काम गर्छ। आउनुहोस्, यसको बारेमा विस्तारसँग जानौं।
अकलकरा के हो?
आयुर्वेदमा अकलकराको प्रयोग लगभग ४०० वर्षदेखि गरिँदै आएको छ। यद्यपि चरक, सुश्रुत जस्ता प्राचीन ग्रन्थहरूमा यसको उल्लेख भेटिँदैन, तर यो मान्न सकिँदैन कि यो बुटी भारतमा पहिले थिएन।
भारतमा पाइने यो अकलकरा प्रायः तीन प्रकारको हुन्छ:
- Anacyclus pyrethrum (L.) Lag. (आकलकरभ)
- Spilanthes acmella var. oleracea C.B. Clarke (भारतीय अकलकरा)
- Spilanthes acmella var. calva (DC.) C.B. Clarke (दीर्घवृन्त अकलकरा)
आयुर्वेदमा मुख्यतया Anacyclus pyrethrum को प्रयोग गरिन्छ। यसमा उत्तेजक गुण भएकोले यसलाई कामोत्तेजक औषधिहरूमा प्रमुखता दिइएको छ। यसले वीर्य बढाउने, यौन इच्छा बढाउने र कफ तथा शीत प्रकृतिका व्यक्तिहरूलाई विशेष फाइदा पुर्याउँछ।
आकलकरभ का गुणहरू:
- शक्तिवर्धक
- पिरो स्वाद
- लालास्राव बढाउने
- नसालाई बल प्रदान गर्ने
- कामोत्तेजक
- दुखाइ कम गर्ने
- प्रतिश्याय (सर्दी) र सुनिने (सूजन) नाश गर्ने
- मुखको जीवाणु र कीटाणुहरू नष्ट गर्ने
- दाँत दुखाइ, टन्सिल, लकवा, मिर्गी, कोलेरा, गठिया र टाइफस जस्ता रोगहरूमा प्रभावकारी
भारतीय अकलकरा का गुणहरू:
- पिरो र गर्म स्वभाव
- वात-पित्त नियन्त्रण गर्ने
- पाचन शक्ति बढाउने
- ज्वरनाशक
- पेट दुखाइ कम गर्ने
विभिन्न भाषाहरूमा अकलकरा का नामहरू:
- वानस्पतिक नाम: Anacyclus pyrethrum (L.) Lag.
- संस्कृत: आकलकरभ, आकल्लक
- हिन्दी: अकरकरा
- बंगाली: आकरकरा
- नेपाली: अकलकरा
- अङ्ग्रेजी: Spanish Pellitory
- अरबी: अकरकरहा (Aqarqarha)
- फारसी: बेहमपाबरी (Behampabri)
अकलकरा एक बहुउपयोगी औषधि हो जसले धेरै रोगहरूको उपचार गर्न मद्दत गर्छ। यसको सही प्रयोगले स्वास्थ्यलाई धेरै फाइदा पुर्याउँछ।
अकलकराका प्रयोग र फाइदा
अकलकरा (Anacyclus pyrethrum) एक प्रसिद्ध आयुर्वेदिक जडीबुटी हो जसले धेरै रोगहरूको उपचार गर्न मद्दत गर्छ। यसको जरा र फूल औषधीय प्रयोगमा लिइन्छ। यसले शरीरका विभिन्न समस्याहरूमा चमत्कारी असर गर्छ।
१. टाउको दुखाइमा अकलकराको फाइदा
यदि तपाईंले कामको तनाव वा दिनभरिको व्यस्तताको कारण टाउको दुखाइ भोग्नुभएको छ भने, अकलकराको प्रयोग फाइदाजनक हुन सक्छ।
- प्रयोग विधि: अकलकराको जरा वा फूललाई पिसेर हल्का तातो पारी निधारमा लेप लगाउनुहोस्। यसले टाउको दुखाइ कम गर्छ। साथै, यसले मुखको दुर्गन्ध पनि हटाउँछ।
२. रूखो खोकी र चिसोमा अकलकराको फाइदा
अकलकराको फूल चपाउँदा चिसो, नाक बग्ने, टाउको दुखाइ, गिजाको सुन्निने र दाँत दुखाइ जस्ता समस्याहरू कम हुन्छन्।
३. दाँत दुखाइमा अकलकराको प्रयोग
- प्रयोग विधि: १० ग्राम अकलकराको जरा वा फूलमा २ ग्राम कपूर र १ ग्राम सिधे नुन मिलाएर पिस्नुहोस्। यस चूर्णले मंजन गर्नाले दाँत दुखाइ आराम हुन्छ।
४. मुखको दुर्गन्ध हटाउन अकलकरा
- प्रयोग विधि: अकलकरा, माजुफल, मोथे, भुटेको फिटकिरी, कालो मरिच र सिधे नुन बराबर मात्रामा मिलाएर पिस्नुहोस्। यसले मंजन गर्नाले दाँत र गिजाका रोग ठीक हुन्छन् र मुखको दुर्गन्ध हट्छ।
५. पेट सम्बन्धी समस्यामा अकलकरा
- अपच, पेट दुखाइ, पेट फुल्ने: अकलकराको जराको चूर्ण र सानो पिप्ला चूर्ण बराबर मात्रामा मिलाएर भुटेको सौंफ थपी, आधा चम्च खाना खाएपछि सेवन गर्नुहोस्।
६. मासिक धर्म सम्बन्धी समस्यामा
- प्रयोग विधि: अकलकराको जराको काढा बनाएर हिङ्ग थपी बिहान -बेलुका सेवन गर्नाले अनियमित मासिक धर्म, दुखाइ र रक्तस्राव सम्बन्धी समस्याहरूमा आराम मिल्छ।
७. सेक्सुअल स्टेमिना बढाउन
- प्रयोग विधि: २० ग्राम अकलकराको जराको काढा बनाएर पुरुष जननांगमा लेप लगाउनाले यौन शक्ति बढ्छ।
८. जोर्नी दुख्ने समस्या र साइटिकामा
- प्रयोग विधि: अकलकराको जराको चूर्ण ओखरको तेलमा मिलाएर मालिश गर्नाले जोर्नी दुखाइ र साइटिकाको पीडा कम हुन्छ।
९. खुजली र छाला सम्बन्धी समस्यामा
- प्रयोग विधि: अकलकराको पात, फूल र जराको काढा बनाएर प्रभावित ठाउँमा लगाउनाले चिलाउने समस्या, दाद र छालाको समस्या मा आराम मिल्छ।
१०. बुखार र सर्दीमा
प्रयोग विधि:
- ५०० मिग्रा अकलकरा चूर्णमा ४-६ थोपा चिराइतोको अर्क मिलाएर खानाले ज्वरोमा आराम मिल्छ।
- १ ग्राम अकलकरा, ५ ग्राम गुर्जो र ३-५ पात तुलसी मिलाएर काढा बनाउनुहोस्। यसले ज्वरो, सर्दी र बारम्बार हुने ज्वरो कम गर्छ।
अकलकराको उपयोगी भाग
- जरा, फूल र पात औषधीय प्रयोगमा लिइन्छ।
अकलकराको दुष्प्रभाव
- यसको स्वाद पिरो हुनाले मुख र जिब्रोमा नमिठो महसुस हुन सक्छ।
- धेरै मात्रामा सेवन गर्दा मुखबाट -र्याल बढी झर्न सक्छ।
अकलकरा कहाँ पाइन्छ?
यो मूलतः अरब, मोरक्को र भारतका केही भागहरूमा पाइन्छ। नेपालमा पनि यसको खेती गरिन्छ।
निष्कर्ष
अकलकरा आयुर्वेदिक चिकित्सामा एक बहुउपयोगी जडीबुटी हो जसले विभिन्न रोगहरूको उपचार गर्न सहयोग गर्छ। यसको प्रयोगले टाउको दुखाइ, दाँत दुखाइ, पेट सम्बन्धी समस्याहरू, मासिक धर्मको अनियमितता, यौन दुर्बलता, जोर्नी दुखाइ, र त्वचा रोगहरूमा राम्रो असर गर्छ। यसको जरा, फूल, र पातहरू औषधीय रूपमा प्रयोग गरिन्छन्।
तर, यसको पिरो स्वाद र केही दुष्प्रभावहरू हुन सक्ने भएकाले यसलाई सावधानीपूर्वक प्रयोग गर्नुपर्छ। कुनै पनि औषधीय उपचार गर्नु अघि आयुर्वेदिक चिकित्सक वा अनुभवी व्यक्तिको सल्लाह लिनु जरुरी छ।
अकलकरा जस्ता प्राकृतिक औषधीहरूको उचित प्रयोगले हामी स्वस्थ जीवनशैली बिताउन सक्छौं। यसले न केवल रोगहरू निको पार्छ, तर शरीरलाई पनि सन्तुलित राख्न मद्दत गर्छ। त्यसैले, हामीले आफ्नो दैनिक जीवनमा आयुर्वेदिक जडीबुटीहरूको उपयोग गर्ने बानी बसाल्नुपर्छ र प्राकृतिक उपचारलाई प्राथमिकता दिनुपर्छ।
दतिवन Washerman’s Plant (Achyranthes aspera अपामार्ग): Benefits, Uses, and Medicinal Properties
Kooth (Saussurea Lappa) – कूठ Benefits, Uses, and Medicinal Properties of Costus Root
काने झार Commeline Benghalensis (Kane Jhaar) – Medicinal Uses, Benefits, and Overview
गिँदरी Premna Serratifolia L. (Gindari): Benefits, Medicinal Uses, and Importance
पाञ्चान Ougeinia oojeinensis (Paanchan): तिनिश Medicinal Uses, Benefits, and Ecological Importance
बोके टिमुर Zanthoxylum Armatum (Boke Timur) Benefits, Uses, and Medicinal Properties
ठूलो नीम Thulo Neem: महारूख Medicinal Benefits, Uses, and Natural Remedies
सिउँडी Siudi (Euphorbia Neriifolia) Uses, Benefits, Side Effects, and Medicinal Properties
काठेकार, फर्कफल, काठआँवली, Averrhoe acida :
Kaaulo, काउलो, कोह, नाकेम, नेपाली अर्जुन, Kaulo Arjuna, Machilus dutbiei
Kaalo Punarnawaa, कालो पुनर्नवा, Black Patagon
Seti Kareli, सेती करेली, तितेकरेली राम्री, तिताकरेल, Bitter Gourd
Thulo Pahelo Kapaas, ठूलो पहेँलो कपास बिरुवा, Cotton Yellow, Gossypiun birsutam
Kapas, कपास, सूत्रपुष्प, Cotton, Gossypiun herbaceum
Thulo Karkalo, ठूलो कर्कलो, मानकन्द, माने Gaint Taro, Alocaria species
Alocaria speciesThulo Karkaloठूलो कर्कलोमानकन्दमाने Gaint Taro
Katahar, कटहर, Artocarpus beterophyllus
Bans Bata Baneko Kaagaj, बाँसबाट बनेको कागज, Paper From Bamboo
Nepali Speaking Practice through Books in Hindi and English
Master Hindi Speaking Through Indian Schools: Practical Phrases with Nepali and English Translations
Master Hindi Speaking with Indian Railways: Practical Phrases with Nepali and English Translations
Learn Nepali with Mobile Phone Conversations including Hindi and English Translations
Master Hindi Speaking: Practice Through Movie information with Nepali and English Translations
Famous poem Of Upendra Subba उपेन्द्र सुब्बाका केही कबिताहरु
Some Top poem of Pandit Udayananda Aryal पं. उदयानन्द अर्ज्यालका केही कबिताहरु
Some Top Poem Of Ishwar Ballav, ईश्वरवल्लभका केही चर्चित कबिताहरु
Some Best Poem of Indira Prasai इन्दिरा प्रसाईका केही कबिताहरु
Some Best Poem Of Aahuti आहुतिका केही कबिताहरु
Some Beautiful Poem Of Momila मोमिलाका केही उत्कृष्ट कबिताहरु
Top Ten Poems Of R M Dangol आर. एम. डङ्गोल का केही कबिताहरु
Some Beautiful Poem Of Ashesh Malla अशेष मल्लका केही कबिताहरु
Some Best Poem Of Ambar Gurung अम्बर गुरुङका केही कबिताहरु
Top Ten Poems Of Amar Giri अमर गिरीका १० कबिताहरु
Some Best Poem Of Kedarman vyathit केदारमान व्यथितका केही कबिताहरु
Chhapakkai Phula PHulyo Nepali Song By Singers Kiran Gajmer, Melina Rai
Kunai Batoa Timi Yeklai -BY singers Itu Jojiju, Ram Bhakta Jojiju
Maaya Raichha Ra By singer Kali Prasad Baskota, Sadeekshya Kattel
Manoj Raj Songs Lyrics “Kaliyug Ma Nasha” “Aaja Bholi” “Yasto Euta Katha Raichha”
Nepali Lyrics Of Unko Priti Pahile Ho Ki By Singer : Prabin Bedwal, Rachana Rimal
Nira Singer : Kali Prasad Baskota
Rabin Sharma Top songs lyrics and chords collection
Sanjeev Singh All Hits songs lyrics and chords collection
Top three Song Lyrics Of Sukmit Gurung “Pal Pal Timrai” “O Mero Priyatam” “Chiso Batas Le”