कृष्णसारिवा (कालीदूधे लहरो) एक प्राचीन आयुर्वेदिक जडीबुटी हो यसलाई नेपालमा कालीदूधे लहरो, श्यामलहरा पनि भनिन्छ भने हिन्दिमा यसलाई कालीसर, काली अनन्तमूल, दुधलहरा भनिन्छ। जसलाई धेरै पुरानो समयदेखि विभिन्न रोगहरूको उपचारको लागि प्रयोग गरिएको छ। यो जडीबुटी आयुर्वेदमा “सारिवा” को रूपमा परिचित छ र यसको वैज्ञानिक नाम Ichnocarpus frutescens हो। यो बोट विशेष गरी भारत, नेपाल, र अन्य दक्षिण एसियाली देशहरूमा पाइन्छ। यसको जरा, पात, र पंचांग (जरा, डाँठ, पात, फूल, र फल) लाई औषधीको रूपमा प्रयोग गरिन्छ।
कृष्णसारिवा लाई आयुर्वेदमा “रसायन” (शरीरलाई पुनर्जीवित गर्ने) र “विषघ्न” (विषनाशक) को रूपमा मानिन्छ। यसले शरीरलाई डिटक्सिफाई गर्न, रोग प्रतिरोधक क्षमता बढाउन, र विभिन्न प्रकारका रोगहरू जस्तै आँखाको रोग, पाचन समस्या, पिशाब सम्बन्धी रोग, छाला रोग, र ज्वरो लगायतका समस्याहरूमा प्रभावकारी ढंगले काम गर्दछ। यसको एन्टी-इन्फ्लामेटरी, एन्टी-ब्याक्टेरियल, र एन्टी-ओक्सिडन्ट गुणहरूले यसलाई धेरै बिरामीहरूको लागि उपयोगी बनाउँछ।
प्राचीन आयुर्वेदिक ग्रन्थहरू जस्तै चरक संहिता र सुश्रुत संहितामा पनि कृष्णसारिवा को उल्लेख गरिएको छ। यसले शरीरलाई शुद्ध गर्ने, रगत लाई सफा गर्ने, र बिषालु पदार्थहरूलाई बाहिर निकाल्ने क्षमता राख्छ। यसैले यसलाई आयुर्वेदमा एक महत्त्वपूर्ण जडीबुटी मानिन्छ।
कृष्ण सारिवा लाई अनन्तमूल पनि भनिन्छ। यो एक लहरा हो। तपाईंले प्रायः अनन्तमूल (कृष्ण सारिवा) लाई मन्दिरहरू वा बगैंचाहरूमा देख्नु भएको हुन सक्छ। आयुर्वेद अनुसार, अनन्तमूल एक औषधि हो। तपाईंले अनन्तमूल (कृष्ण सारिवा) को फाइदा लिएर धेरै रोगहरूको उपचार गर्न सक्नुहुन्छ। तपाईंलाई यो जानकारीले आश्चर्य लाग्न सक्छ, तर यस्को प्रयोगले आँखाका रोग, ल्यूकोरिया, मुखका रोग आदिमा फाइदा हुन्छ।
कृष्ण सारिवा का फाइदाहरू
चिलाउने रोग, कुष्ठ रोग, ज्वरो, मधुमेह, उल्टी आदि रोगहरूमा पनि अनन्तमूलको प्रयोगले फाइदा हुन्छ। आउनुहोस्, हामी जानौं तपाईंले अनन्तमूल (कृष्ण सारिवा) बाट अरू कुन कुन फाइदा लिन सक्नुहुन्छ।
कृष्ण सारिवा (अनन्तमूल) के हो?
कृष्ण सारिवा (अनन्तमूल) को लहरा सधैं हरियो रहन्छ। यो लामो, माथि माथि लम्कने लहरा हो। यसको बोक्रा कालो रंगको हुन्छ। यसका हागाहरु रातो-खैरो रंगका हुन्छन्। यसका फूलहरू सुगन्धित, हरियो-सेतो वा बैजनी रंगका हुन्छन्। यसको फल बेलनाकार, पातलो, १०-१५ सेमी लामो, ४ सेमी चौडा हुन्छ। यसमा दुई-दुई फल एकैसाथ हुन्छन्। यहाँ अनन्तमूलबाट हुने सबै फाइदाहरूको बारेमा लेखिएको छ ताकि तपाईंले अनन्तमूलबाट पूरा फाइदा लिन सक्नुहोस्। तर, औषधिको रूपमा अनन्तमूलको प्रयोग गर्नु अघि चिकित्सकको सल्लाह लिनु जरूरी छ।
अन्य भाषाहरूमा कृष्ण सारिवा (अनन्तमूल) का नामहरू
कृष्ण सारिवा (अनन्तमूल) को वानस्पतिक नाम Ichnocarpus frutescens (Linn.) W.T.Aiton (इक्नोकार्पस फ्रुटेसेन्स) Syn-Apocynum frutescens Linn. हो। यो Apocynaceae (एपोसाइनेसी) परिवारको हो। कृष्ण सारिवा (अनन्तमूल) लाई देश वा विदेशमा यी नामहरूले पनि चिनिन्छ:
- हिन्दी – कालीसर, काली अनन्तमूल, दुधलहरा
- अंग्रेजी – श्रबी इक्नोकार्पस (Shrubby Ichnocarpus), ब्ल्याक क्रीपर (Black Creeper)
- संस्कृत – श्यामा, गोपी, कृष्णसारिवा, गोपवधू
- बंगाली – सियामलाता (Syamalata), श्यामलहरा (Shyamalata), दूधी (Dudhi)
- नेपाली – कालीदूधे लहरो, कृष्णसारिवा, श्यामलहरा
कृष्णसारिवा (कालीदूधे लहरो) को फाइदाहरू
कृष्णसारिवा (कालीदूधे लहरो) का औषधीय प्रयोग, प्रयोग गर्ने मात्रा र विधिहरू यस प्रकार छन्:
आँखाको रोगमा कृष्णसारिवा (कालीदूधे लहरो) का फाइदाहरू
कृष्णसारिवा को बोटबाट दूध निकाली आँखामा लगाउनुहोस्। यसले आँखाको इन्फ्ल्यामेसन ठीक गर्दछ।
कृष्णसारिवा को पातलाई पिसेर मनतातो बनाएर सुन्निएको ठाउमा लगाउनुहोस्। यसले कीराको कारणले सुन्निएको ठीक गर्दछ।
टाउको दुखाइमा कृष्णसारिवा (कालीदूधे लहरो) का फाइदाहरू
कालीदूधे लहरो को पातलाई तेलमा पकाएर छान्नुहोस्। यसलाई टाउकोमा लगाउनाले टाउको सम्बन्धी रोगहरूमा फाइदा हुन्छ।
रतन्धोमा कृष्णसारिवा (कालीदूधे लहरो) का फाइदाहरू
कृष्णसारिवा (कालीदूधे लहरो) को पंचांगबाट काढा बनाउनुहोस्। यसले आँखा धुने गरेमा रतन्धो रोगमा फाइदा हुन्छ।
मुख रोगमा कृष्णसारिवा का औषधीय गुण
कालीदूधे लहरो को पंचांगबाट काढा बनाउनुहोस्। यसले कुल्ला गर्दा दाँतबाट रगत बग्ने र जिब्रोको सुजन ठीक हुन्छ।
पार्किन्सन रोगमा कृष्णसारिवा का औषधीय गुण
कृष्णसारिवा को जराको काढा बनाउनुहोस्। यसको १०-३० मिली मात्रामा सेवन गर्दा शरीरको ऐंठन मा फाइदा हुन्छ।
ल्यूकोरियामा कालीदूधे लहरो का औषधीय गुण
ल्यूकोरिया र सिफलिस रोगमा १-२ ग्राम कृष्णसारिवा को जराको चूर्ण सेवन गर्नुहोस्। यसले ल्यूकोरिया र सिफलिसमा फाइदा गर्दछ।
गोनोरियामा कालीदूधे लहरो का औषधीय गुण
कृष्णसारिवा को पंचांगबाट काढा बनाउनुहोस्। यसको १०-३० मिली मात्रामा सेवन गर्दा गोनोरियामा फाइदा हुन्छ।
स्तन सम्बन्धी रोगमा कृष्णसारिवा (कालीदूधे लहरो) का फाइदाहरू
कालीदूधे लहरो को जराको काढा बनाउनुहोस्। १५-३० मिली काढामा १ ग्राम पिप्पली चूर्ण मिसाउनुहोस्। यसले प्रसव पछि हुने स्तन सम्बन्धी रोगमा फाइदा गर्दछ।
घाँटीको रोगमा कालीदूधे लहरो का औषधीय गुण
कृष्णसारिवा (कालीदूधे लहरो) को पंचांगलाई पिसेर घाँटीमा लेप गर्नुहोस्। यसले घाँटी सुन्निएको मा फाइदा गर्दछ।
अपच मा कृष्णसारिवा (कालीदूधे लहरो) का फाइदाहरू
कृष्णसारिवा को जराको चूर्ण (१-२ ग्राम) मा सारिवा चूर्ण बराबर मात्रामा मिसाउनुहोस्। यसले अपच समस्या ठीक गर्दछ।
कालीदूधे लहरो (कृष्णसारिवा) को सेवनले भोक बढाउँछ
१-२ ग्राम कृष्णसारिवा (कालीदूधे लहरो) को जराको चूर्ण सेवन गर्नाले भोक बढ्दछ।
रगत मासीमा कृष्णसारिवा (कालीदूधे लहरो) का फाइदाहरू
कृष्णसारिवा (कालीदूधे लहरो) को पंचांगको चूर्ण १-२ ग्राम मात्रामा सेवन गर्नाले पेचिशमा फाइदा हुन्छ।
बवासीरमा कृष्णसारिवा (कालीदूधे लहरो) का औषधीय गुण
कृष्णसारिवा को जराको चूर्ण (१-२ ग्राम) दही वा मोहीसँग सेवन गर्नाले पायल्समा फाइदा हुन्छ।
पत्थरी रोगमा कृष्णसारिवा (कालीदूधे लहरो) का फाइदाहरू
पत्थरीको समस्यामा कृष्णसारिवा को जराको चूर्ण दूधसँग सेवन गर्नुहोस्। १-२ ग्राम मात्रामा सेवन गर्नाले पत्थरी समस्या ठीक हुन्छ।
डायबिटीज नियन्त्रणमा कृष्णसारिवा का फाइदाहरू
कृष्णसारिवा को जराको चूर्ण दूधसँग सेवन गर्नाले डायबिटीज नियन्त्रणमा फाइदा हुन्छ।
पिशाब सम्बन्धी रोग र तिल्ली रोगमा कालीदूधे लहरो का फाइदाहरू
कालीदूधे लहरो को पंचांगबाट काढा बनाउनुहोस्। यसको १०-३० मिली मात्रामा सेवन गर्नाले फियो बढ्ने र पिशाबमा रगत आउने समस्यामा फाइदा हुन्छ।
जोर्नी दुख्ने समस्यामा कालीदूधे लहरो का फाइदाहरू
कालीदूधे लहरोलाई पिसेर लेप गर्नाले जोर्नी दुख्ने समस्यामा फाइदा हुन्छ।
घाउको उपचारमा कालीदूधे लहरो का फाइदाहरू
कालीदूधे लहरो को पातलाई तेलमा पकाएर घाउमा लगाउनुहोस्। यसले घाउ ठीक गर्दछ।
हात्तिपाइले रोगको समस्यामा कालीदूधे लहरो का फाइदाहरू
कालीदूधे लहरो को जराको काढा बनाउनुहोस्। यसको १०-३० मिली मात्रामा सेवन गर्नाले हात्तिपाइले रोगको समस्यामा फाइदा हुन्छ।
रोम छिद्रको इन्फ्ल्यामेसनमा कालीदूधे लहरो का फाइदाहरू
कालीदूधे लहरो को जरालाई पिसेर लगाउनाले रोम छिद्रको इन्फ्ल्यामेसन ठीक हुन्छ।
कीरा हरुले टोकेमाकृष्णसारिवा का फाइदाहरू
कृष्णसारिवा को पंचांगलाई पिसेर कीराहरुले टोकेको ठाउँमा लगाउनाले बिषको असर कम हुन्छ।
ज्वरोमा कालीदूधे लहरो का फाइदाहरू
कृष्णसारिवा (कालीदूधे लहरो) को पात, डाँठ र जराको काढा बनाउनुहोस्। यसको १०-३० मिली मात्रामा सेवन गर्नाले ज्वरो ठीक हुन्छ।
कृष्णसारिवा (कालीदूधे लहरो) का उपयोगी भागहरू
कालीदूधे लहरो को यी भागहरू प्रयोग गर्न सकिन्छ:
- पात
- जरा
- पंचांग
कृष्णसारिवा (कालीदूधे लहरो) कहाँ पाइन्छ वा उमारिन्छ?
कालीदूधे लहरो को बोट हिमालयी क्षेत्रमा १२०० मिटरको उचाइसम्म र बंगाल, आसाम, तमिलनाडु र केरल जस्ता क्षेत्रहरूमा पाइन्छ।
निष्कर्ष (Conclusion):
कृष्णसारिवा (कालीदूधे लहरो) एक बहुउपयोगी आयुर्वेदिक जडीबुटी हो जसले विभिन्न प्रकारका शारीरिक र मानसिक रोगहरूको उपचारमा महत्त्वपूर्ण भूमिका खेल्छ। यसको प्रयोगले आँखाको रोग, पाचन समस्या, पिशाब सम्बन्धी रोग, छाला रोग, ज्वरो, जोर्नी दुख्ने समस्यामा, र अन्य धेरै समस्याहरूमा राम्रो प्रभाव देखाउँछ। यसले शरीरलाई डिटक्सिफाई गर्न, रोग प्रतिरोधक क्षमता बढाउन, र शरीरलाई स्वस्थ राख्न मद्दत गर्दछ।
यध्यपी, कृष्णसारिवा को प्रयोग गर्दा सही मात्रा र विधि अपनाउनु आवश्यक छ। यसको अत्यधिक प्रयोग वा गलत ढंगले प्रयोग गर्दा केही दुष्प्रभावहरू देखिन सक्छन्। त्यसैले, यसलाई औषधीको रूपमा प्रयोग गर्नु अघि आयुर्वेदिक चिकित्सक वा विशेषज्ञको सल्लाह लिनु जरूरी छ।
आयुर्वेदले प्रकृतिलाई नै औषधीको रूपमा प्रयोग गर्ने सिद्धान्तलाई बढावा दिन्छ र कृष्णसारिवा जस्ता जडीबुटीहरू यसको उत्कृष्ट उदाहरण हुन्। यसले न केवल रोगहरूको उपचार गर्दछ, शरीरलाई प्राकृतिक रूपमा स्वस्थ राख्न पनि मद्दत गर्दछ। आधुनिक जीवनशैलीमा बढ्दो रोगहरूको समस्यालाई हेर्दा, कृष्णसारिवा जस्ता प्राकृतिक औषधीहरूको प्रयोगले मानव जीवनलाई स्वस्थ र सुखी बनाउन महत्त्वपूर्ण योगदान दिन सक्छ।
अन्तमा, कृष्णसारिवा जस्ता प्राकृतिक संसाधनहरूको संरक्षण र सही उपयोगले न केवल व्यक्तिगत स्वास्थ्यलाई मद्दत गर्दछ र प्रकृतिको सन्तुलनलाई पनि कायम राख्न मद्दत गर्दछ। त्यसैले, यसको प्रयोग र संरक्षण दुवैमा ध्यान दिनु आवश्यक छ।
दतिवन Washerman’s Plant (Achyranthes aspera अपामार्ग): Benefits, Uses, and Medicinal Properties
Kooth (Saussurea Lappa) – कूठ Benefits, Uses, and Medicinal Properties of Costus Root
काने झार Commeline Benghalensis (Kane Jhaar) – Medicinal Uses, Benefits, and Overview
गिँदरी Premna Serratifolia L. (Gindari): Benefits, Medicinal Uses, and Importance
पाञ्चान Ougeinia oojeinensis (Paanchan): तिनिश Medicinal Uses, Benefits, and Ecological Importance
बोके टिमुर Zanthoxylum Armatum (Boke Timur) Benefits, Uses, and Medicinal Properties
ठूलो नीम Thulo Neem: महारूख Medicinal Benefits, Uses, and Natural Remedies
सिउँडी Siudi (Euphorbia Neriifolia) Uses, Benefits, Side Effects, and Medicinal Properties
काठेकार, फर्कफल, काठआँवली, Averrhoe acida :
Kaaulo, काउलो, कोह, नाकेम, नेपाली अर्जुन, Kaulo Arjuna, Machilus dutbiei
Kaalo Punarnawaa, कालो पुनर्नवा, Black Patagon
Seti Kareli, सेती करेली, तितेकरेली राम्री, तिताकरेल, Bitter Gourd
Thulo Pahelo Kapaas, ठूलो पहेँलो कपास बिरुवा, Cotton Yellow, Gossypiun birsutam
Kapas, कपास, सूत्रपुष्प, Cotton, Gossypiun herbaceum
Thulo Karkalo, ठूलो कर्कलो, मानकन्द, माने Gaint Taro, Alocaria species
Alocaria speciesThulo Karkaloठूलो कर्कलोमानकन्दमाने Gaint Taro
Katahar, कटहर, Artocarpus beterophyllus
Bans Bata Baneko Kaagaj, बाँसबाट बनेको कागज, Paper From Bamboo
Nepali Speaking Practice through Books in Hindi and English
Master Hindi Speaking Through Indian Schools: Practical Phrases with Nepali and English Translations
Master Hindi Speaking with Indian Railways: Practical Phrases with Nepali and English Translations
Learn Nepali with Mobile Phone Conversations including Hindi and English Translations
Master Hindi Speaking: Practice Through Movie information with Nepali and English Translations
Famous poem Of Upendra Subba उपेन्द्र सुब्बाका केही कबिताहरु
Some Top poem of Pandit Udayananda Aryal पं. उदयानन्द अर्ज्यालका केही कबिताहरु
Some Top Poem Of Ishwar Ballav, ईश्वरवल्लभका केही चर्चित कबिताहरु
Some Best Poem of Indira Prasai इन्दिरा प्रसाईका केही कबिताहरु
Some Best Poem Of Aahuti आहुतिका केही कबिताहरु
Some Beautiful Poem Of Momila मोमिलाका केही उत्कृष्ट कबिताहरु
Top Ten Poems Of R M Dangol आर. एम. डङ्गोल का केही कबिताहरु
Some Beautiful Poem Of Ashesh Malla अशेष मल्लका केही कबिताहरु
Some Best Poem Of Ambar Gurung अम्बर गुरुङका केही कबिताहरु
Top Ten Poems Of Amar Giri अमर गिरीका १० कबिताहरु
Some Best Poem Of Kedarman vyathit केदारमान व्यथितका केही कबिताहरु
Chhapakkai Phula PHulyo Nepali Song By Singers Kiran Gajmer, Melina Rai
Kunai Batoa Timi Yeklai -BY singers Itu Jojiju, Ram Bhakta Jojiju
Maaya Raichha Ra By singer Kali Prasad Baskota, Sadeekshya Kattel
Manoj Raj Songs Lyrics “Kaliyug Ma Nasha” “Aaja Bholi” “Yasto Euta Katha Raichha”
Nepali Lyrics Of Unko Priti Pahile Ho Ki By Singer : Prabin Bedwal, Rachana Rimal
Nira Singer : Kali Prasad Baskota
Rabin Sharma Top songs lyrics and chords collection
Sanjeev Singh All Hits songs lyrics and chords collection
Top three Song Lyrics Of Sukmit Gurung “Pal Pal Timrai” “O Mero Priyatam” “Chiso Batas Le”
