जेठिमधु (जसलाई यष्टिमधु वा मुलेठी पनि भनिन्छ) एक औषधीय बोट हो जसले शरीरलाई रोग प्रतिरोधक क्षमता प्रदान गर्छ। यसको प्रयोग धेरैजसो चिसो, खोकी, र घाँटी दुख्ने समस्यामा गरिन्छ। तर, यसका फाइदाहरू यति मात्र सीमित छैनन्। आयुर्वेदमा यसलाई धेरै रोगहरूको उपचारको लागि प्रयोग गरिन्छ। यस लेखमा, हामी जेठिमधुका फाइदाहरू, यसको सेवन विधि, र मात्राको बारेमा जानकारी दिने छौं।
जेठिमधु के हो?
जेठिमधु एउटा झाडीदार बोट हो जसको काण्ड (डाँठ) र बोक्रा औषधीय गुणले भरिएको हुन्छ। यसको स्वाद मीठो हुन्छ र यो दाँत, गिजा, र घाँटीका लागि विशेष फाइदाजनक छ। यसैले धेरै टूथपेस्ट र औषधीय उत्पादनहरूमा यसको प्रयोग गरिन्छ।
विभिन्न भाषाहरूमा जेठिमधुको नाम
- वानस्पतिक नाम: ग्लिसिरहिजा ग्लाब्रा (Glycyrrhiza glabra)
- संस्कृत: यष्टिमधु, मधुयष्टि
- हिन्दी: मुलेठी, जेठिमधु
- नेपाली: जेठिमधु
- अंग्रेजी: Licorice root
- तमिल: अतिमधुरम
- तेलुगु: यष्टिमधुकम
- बंगाली: यष्टिमधु
जेठिमधुका फाइदाहरू
१. खोकी र घाँटी दुख्ने समस्यामा
जेठिमधुको प्रयोगले खोकी, घाँटी सुख्खा, र आवाज फाट्ने समस्यामा आराम दिन्छ। यसले गला र श्वास नलीको इन्फ्ल्यामेस कम गर्छ।
२. अपच र पेट सम्बन्धी समस्यामा
यसले पाचन शक्ति बढाउँछ र एसिडिटी, अल्सर, र अपच जस्ता समस्याहरूबाट राहत दिन्छ।
३. झाडापखाला रोक्न
जेठिमधुले पेटको इन्फेक्सन कम गरेर झाडापखाला रोक्न मद्दत गर्छ।
४. पिशाब सम्बन्धी रोग (मूत्र रोग) मा
यसले पिशाब सम्बन्धी इन्फेक्सन कम गर्छ र गुर्दाको कार्यक्षमता बढाउँछ।
५. जोर्नी दुख्ने समस्या (गाउट) मा
जेठिमधुको सेवनले जोर्नी दुख्ने र इन्फ्ल्यामेसन कम गर्न मद्दत गर्छ।
६. रगत शुद्ध गर्न
यसले रगतलाई शुद्ध गरेर छाला सम्बन्धी रोगहरू (एक्जिमा, दाग) कम गर्छ।
७. तनाव र निद्रा समस्यामा
जेठिमधुले मानिसलाई शान्त बनाउँछ र तनाव, चिन्ता, र अनिद्राको उपचारमा मद्दत गर्छ।
जेठिमधुको सेवन विधि
- काढा बनाएर: जेठिमधुको बोक्रा वा काण्डलाई पानीमा उमालेर काढा बनाउन सकिन्छ। यसलाई दिनमा १-२ चम्चा सेवन गर्न सकिन्छ।
- चूर्ण: जेठिमधुको पाउडर बनाएर १-२ ग्राम शहद वा गर्म पानीसंग सेवन गर्न सकिन्छ।
- मुखमा चुस्न: घाँटी दुख्दा जेठिमधुको टुक्रा मुखमा राखेर चुस्न सकिन्छ।
मात्रा:
- बच्चाहरू: ०.५-१ ग्राम
- वयस्कहरू: १-३ ग्राम
सावधानी
- धेरै मात्रामा सेवन गर्दा रक्तचाप बढ्न सक्छ।
- गर्भवती महिलाले डाक्टरको सल्लाह बिना यसको प्रयोग नगर्नुहोस्।
- मधुमेहका रोगीहरूले यसको सेवन सिमित मात्रामा गर्नुपर्छ।
जेठिमधु प्राकृतिक रूपमा धेरै रोगहरूको उपचार गर्न सक्षम छ। यसको नियमित प्रयोगले स्वास्थ्यलाई धेरै फाइदा पुर्याउँछ। तर, सही मात्रा र विधिको ज्ञान नभएको अवस्थामा यसको प्रयोग नगर्नुहोस्।
जेठिमधुका फाइदा र प्रयोगहरू
जेठिमधु (मुलेठी) एक औषधीय बोट हो जसले धेरै रोगहरूमा फाइदा गर्छ। यसले अपच (बदहजमी) कम गर्छ, पाचन शक्ति बढाउँछ, र शरीरका विभिन्न समस्याहरूमा प्रभावकारी छ। यसले रगत सफा गर्छ, कपाल झर्ने रोक्छ, र दिमाग तिखो बनाउँछ। यहाँ जेठिमधुका प्रमुख फाइदाहरू बारेमा जानकारी दिइएको छ: