मेंहदी (हिना) एक प्रसिद्ध औषधीय तथा सांस्कृतिक वनस्पति हो, जसको इतिहास धेरै पुरानो छ। यसको उपयोग विशेषगरी दक्षिण एशियाली र मध्य पूर्वी संस्कृतिमा परम्परागत रूपमा छालामा डिजाइन बनाउन, धार्मिक अनुष्ठानहरूमा, र कपाललाई रङ दिनका लागि गरिन्छ। प्राचीनकालदेखि नै यसलाई शीतल, एन्टिब्याक्टेरियल र एन्टिफंगल गुणहरूको स्रोत मानिन्छ। यो वनस्पति तातो र शुष्क क्षेत्रहरूमा प्रचुर मात्रामा पाइन्छ र यसको मुख्य उपयोगिका पातहरू हुन्।
मेंहदी के हो?
मेंहदी एक प्रकारको औषधीय वनस्पति हो जसको पात, फूल, बीउ र बोक्राको उपयोग विभिन्न स्वास्थ्य र सौन्दर्य लाभका लागि गरिन्छ। यो पौधालाई हिना भनेर पनि चिनिन्छ। मेंहदीका पातहरूलाई रङ्गको रूपमा प्रयोग गरिन्छ र यसको सदाबहार झाडीहरू बारको रूपमा लगाइन्छ। यस्को वानस्पतिक नाम: Lawsonia inermis Linn. (लासोनिआ इनर्मिस) Syn- Lawsonia alba Lam. Lawsonia speciosa Linn. कुल: Lythraceae (लाइथेसी) हो । यो सम्पूर्ण भारतबर्ष भरि पाइन्छ, विशेष गरी नेपाल ईन्डिया पाकिस्तान बङ्गलादेशमा। महिलाहरूको सौन्दर्य प्रसाधनहरूमा एक विशेष स्थान राख्ने भएकाले, मेहंदी अत्यन्त लोकप्रिय छ। मेहंदीका पातहरू सुकाएर बनेको पाउडर बजारमा पाउन सकिन्छ, जसलाई पसलहरूमा आकर्षक प्याकमा बेचिन्छ।
अन्य भाषाहरूमा नाम
अन्य भाषाहरूमा हिना (Henna) या मेहंदी पनि भनिन्छ।
बंगाली-मेंहदी,
अंग्रेजी नाम: Henna (हिना)
संस्कृत नामहरू: मदयन्तिका, मेदिका, नखरंजका, नखरंजनी, रंजका, राजगर्भा, सुगन्धपुष्पा, रागाङ्गी
हिन्दी: मेंहदी, हिता
अंग्रेजीमा अन्य नामहरू: Amphire, Samphire, Egyptian Privet
अरबी: हिन्ना (Hinna), अलहेना (Alhenna)
फारसी: हिना (Hinna), पन्ना (Panna)
फाइदाहरू र उपयोग
मेंहदीले स्वास्थ्य र सौन्दर्यमा थुप्रै फाइदा पुर्याउँछ। यो सामान्यतया छालामा डिजाइन बनाउन, कपाललाई रङ दिन र औषधीय गुणहरूको लागि प्रयोग गरिन्छ।
औषधीय गुणहरू
मेंहदीमा एन्टिब्याक्टेरियल, एन्टिफंगल र एन्टिइन्फ्लेमेटरी गुणहरू हुन्छन्, जसले छाला रोग, कपाल झर्ने समस्या, र चोटपटकको उपचारमा सहयोग पुर्याउँछ।
मेंहदी कफ र पित्तलाई शमन गर्ने, छालाको रोगहरू हटाउने र ज्वरो घटाउने गुणयुक्त हुन्छ। यो दाह, कामला, रक्तातिसारजस्ता समस्याहरूलाई शान्त पार्न मद्दत गर्छ। यसको लेप वेदनालाई शान्त पार्ने, इन्फ्ल्यामेसन हटाउने , रक्तस्राव रोक्ने, र केसलाई बलियो बनाउने गुण राख्छ।
यसको जराको उपयोग स्तम्भक, सफा गर्ने, मूत्रलाई बढाउने, गर्भस्राव रोक्ने र महिनावारीलाई नियमित गर्ने काममा हुन्छ। यसको पातमा शितल बनाउने, इन्फ्ल्यामेस घटाउने, मूत्रलाई सफा गर्ने, कफ निकाल्ने, ज्वरो घटाउने, रक्तको मात्रा बढाउने र दुखाइ हटाउने गुण हुन्छ।
यसका फूलहरू हृदयलाई बल दिन्छन्, शरीरलाई ठन्डक दिन्छन्, र निद्रा बढाउँछन्। यसका बीजहरू ज्वरो घटाउने र पाचन प्रणालीलाई बलियो बनाउने गुण राख्छन्।
औषधीय प्रयोग मात्रा एवं विधि
सिर दर्द:
गर्मी र पित्तका कारणले हुने टाउकोको दुखाइमा २५ ग्राम मेहन्दी पातलाई ५० मिलिलिटर तेलमा उमालेर टाउकोमा लगाउँदा, वा १० ग्राम फूलको १०० मिलि पानीमा सर्बत बनाइ २० मिलि पिउँदा लाभ मिल्छ। ४-५ ग्राम मेहन्दी फूललाई पानीमा पिसेर ७ ग्राम मह मिसाएर सेवन गर्दा पनि टाउकोको दुखाइ कम हुन्छ।
मस्तिष्क रोग
मेहन्दीको ३ ग्राम बीउलाई महसँग चाट्नाले मस्तिष्क रोगहरूमा राहत मिल्छ। औषधि सेवनपछि गहुँको रोटी र सफा घिउ दिनुपर्छ, जसले गर्दा चक्कर हट्छ।
केश रंगाउन:
मेहन्दी र नील पत्रको चूर्णलाई पानीमा पिसेर कपालमा लगाउँदा सेतो कपाल अस्थायी रूपमा कालो हुन्छ।
कपालको स्वास्थ्य:
मेहन्दी, दही, निम्बु, र चियाको पत्ती मिलाएर कपालमा २-३ घण्टा लगाउँदा कपाल बाक्लो, मुलायम, र कालो हुन्छन्।
कपाल झर्ने समस्या :
कपाल झर्ने समस्यामा मेहन्दीको पातलाई पिसेर लगाउँदा लाभ हुन्छ।
टाउको दुखेको :
मेहन्दी फूललाई भेनेगरमा पिसेर माथि लगाउँदा टाउकोको दुखाइ शान्त हुन्छ।
नाक बाट रगत आउने समस्या (नाथ्री फुट्ने ) :
मेहन्दी, जौको पिठो, धनियाँ, र मुलतानी माटोको मिश्रण बनाइ टाउकोमा लगाउँदा नाक बाट रगत आउने समस्या मा लाभ हुन्छ।
आँखा दुख्ने समस्या:
मेहन्दी र जीरालाई गुलाब जलमा भिजाएर तयार भएको मिश्रण आँखा दुख्दा प्रयोग गर्दा राहत मिल्छ।
मुखका घाउ:
१० ग्राम मेहन्दी पातलाई २०० मिलि पानीमा भिजाएर कुल्ला गर्दा मुखका घाउ कम हुन्छ।
सौन्दर्य प्रसाधन:
हर्रो, नीम पात, आँपको बोक्रा, अनारको फूल, र मेहन्दीको मिश्रणले फेस मास्क र फेस स्क्रब गर्दा छाला रोगमा लाभ हुन्छ।
रक्तातिसार:
मेहन्दीको बीउलाई घिउसँग मिलाएर सानो गोलो बनाएर खाने गर्दा रक्तातिसारमा लाभ हुन्छ।
फियोको बिकारमा :
मेहन्दीको बोक्रा र नौसादर मिसाएर सेवन गर्दा फियोको बिकारमा फाइदा हुन्छ।
पथरी:
१० ग्राम मेहन्दीका सबै भाग राति भिजाएर बिहान पिउँदा पथरी फुटेर निस्किन्छ।
मूत्रकृच्छ्र:
मेहन्दीका पात र बोक्रा को मिश्रणमा कालो मिश्री मिलाएर पिउँदा राहत मिल्छ।
वीर्यस्राव:
मेहन्दीको पातको रस,मिश्री र पानीसँग सेवन गर्दा स्तम्भन हुन्छ।
गोनोरिया:
५० ग्राम मेहन्दी पातलाई पानीमा भिजाएर तयार सर्बत ३-४ पटक सेवन गर्दा लाभ मिल्छ।
घुँडाको दुखाइ:
मेहन्दी र एरंड पातलाई पिसेर घुँडामा लगाउँदा दुखाइ कम हुन्छ।
कुष्ठ: रोगमा राहत
मेहन्दी पात र फूलको रसले कुष्ठ रोगमा राहत मिल्छ।
आगोले पोलेको ठाउँमा
आगोले पोलेको ठाउँमा मेहन्दीको छाल वा पात पिसेर लेप लगाउँदा राहत मिल्छ।
अनिद्रा:
मेहन्दी फूललाई तकियामा हालेर सुत्दा अनिद्रा हट्छ।
ज्वरोको जलन
हन्दीको फूलको सर्बत ३०-४० मिलि पिउँदा ज्वरो र अनिद्रामा लाभ मिल्छ।
मेहन्दी को उपयोगी भाग
मेहन्दी उपयोगी भागहरू पात, फूल, बीउ र बोक्रा हुन्।
मेहन्दी कसरी सेवन गर्ने
मेंहदीको रस (5-10 मिली) या बीउको चूर्ण (1-3 ग्राम) चिकित्सकको सल्लाहअनुसार सेवन गर्न सकिन्छ।
मेहन्दी कहाँ पाइन्छ?
मेंहदी विशेष गरी गर्मी क्षेत्रमा पाइन्छ र बजारमा विभिन्न रूपमा उपलब्ध हुन्छ।
निष्कर्ष
मेंहदी एक बहुउपयोगी र लाभदायक वनस्पति हो जसले स्वास्थ्य तथा सौन्दर्यका धेरै पक्षहरूमा योगदान दिन्छ। यसको औषधीय गुणहरूले छाला रोग, चोटपटक, कपालको हेरचाह जस्ता समस्याहरूमा सुधार ल्याउन सहयोग गर्छ। पारम्परिक उपयोगदेखि आधुनिक औषधीय र सौन्दर्य उद्योगसम्म, मेंहदीको महत्त्व अहिले पनि उत्तिकै छ। यसको प्रयोगले हाम्रो शरीर र मनमा प्राकृतिक स्वास्थ्य लाभ पुर्याउने सम्भावना रहन्छ।
ReferenceHindi To Nepali Dictionary Words Starting From बो
Bridging Cultures: Daily Use Hindi Sentences in Parties with Nepali Meaning
Daily Hindi Sentences for Kids with Nepali Translations: A Simple Guide
Daily Office Sentences: Essential Hindi-Nepali Translations for Everyday Use
Daily Use Hindi Sentences for Parents with Nepali Meanings: A Guide for Everyday Conversations
Daily Use Hindi Sentences for Students with Nepali Meaning
Essential Daily Sentences for Market Conversations: Hindi to Nepali and Vice-Versa
https://easyayurveds.com/ayurvedic-medicine-for-common-cold/
https://easyayurveds.com/ayurvedic-medicine-for-weight-loss/
https://easyayurveds.com/ayurvedic-medicine-for-weight-gain/
https://easyayurveds.com/ayurvedic-medicine-for-cholesterol/
https://easyayurveds.com/ayurvedic-medicine-for-cough/
https://easyayurveds.com/ayurvedic-treatment-for-back-pain/
50 Medicinal Plants of Nepal Highly Liked by Chinese People
Medicinal Plants Of Nepal ! Genetics, Classification, Preservation, and Applications
35 Essential Medicinal Plants for Your Garden! Growing Health: Cultivating Wellness
100 Rare Medicinal Plants of Karnali Nepal! Impossible to Find Other place.
Top 25 Medicinal Plants For Boosting Memory and Treating Alzheimer
Top 15 Expensive Medicinal Plants of Nepal! Numerous Among Them Are Uncommon Globally
Medicinal Plants Of Gorkha Nepal! Top 55 Herbs Used in Traditional Medication
Bartika Eam Rai Top Songs Lyrics & Chords
Nepali Song Lyrics And Chords of Prabesh Kumar Shreshta
Oshin Karki’s Nepali Songs Lyrics And Chords
All Songs Lyrics Of Wangden Sherpa
Sajjan Raj Baidhya Top Songs Lyrics And Chords सज्जन राज बैध्यका गीतहरु
Aani Chhoyeng Drolma Top 10 Songs Lyrics And Chords
Top 10 Ankita Pun Songs with Lyrics and Chords
Strum Along: Top 24 Sushant KC Songs with Lyrics and Chords
Biggest Collection Of Nepali Songs Lyrics and Chords! All Song in One Site
Top Poem Of Madhabh Prashad Ghimire राष्ट्रकवी माधव प्रशाद घिमिरेका कबिताहरु
10 Famous Nepali Poem Of Mahakabi Laxmi Prashad Devkota
Exploring the Literary Legacy: Bhanubhakta Acharya and His Top Ten Poems In Nepali
11 Types of Poetry with Beautiful Short Nepali Poem
Ten Nepali Poems with English Translations for Poetry Enthusiasts Worldwide
