चोरक (Smooth Angelica), जसलाई वैज्ञानिक रूपमा Angelica glauca Edgew. र यसका पर्यायी नाम Angelica nuristanica Kitam. भनेर चिनिन्छ, एक औषधीय बिरुवा हो जुन नेपालको उच्च हिमाली क्षेत्रमा पाइन्छ। यसका पात, फूल र जरा औषधीय गुणले भरिपूर्ण छन् र प्राचीन समयदेखि आयुर्वेद र पारम्परिक चिकित्सा पद्धतिहरूमा यसको प्रयोग भइरहेको छ।
चोरकको जरा, फूल र पातको प्रयोग विभिन्न स्वास्थ्य समस्यामा गरिन्छ। यसको जरा शरीरमा गर्मी बढाउने, पाचनक्रिया सुधार्ने, र रक्तसंचारलाई राम्रो बनाउने गुणको कारण प्रख्यात छ। यसका अन्य लाभहरूमा जोर्निको दुखाइ, पेटको गडबडी, र ग्यास्ट्रिक समस्यामा राहत प्राप्त गर्नु, साथै मानसिक स्वास्थ्य सुधार गर्ने क्षमता पनि रहेको छ।
यस बिरुवामा फाइटोकेमिकल्स जस्तै फ्लाभोनोइड्स, फ्युरोक्युमेरिन, र टेरपिनोइड्स पाइन्छ जसले यसलाई विभिन्न रोगहरूसँग लड्न सक्षम बनाउँछ। चोरकको पातमा एंटीऑक्सिडन्ट गुण पनि पाइन्छ, जसले शरीरमा विभिन्न रोगजनक तत्वहरूको नाश गर्न मद्दत पुर्याउँछ। यसले तनाव र मानसिक थकान कम गर्न मद्दत गर्ने पनि मानिन्छ।
चोरक के हो ?
चोरक को खास नेपाली नाम छैन. चोरकलाई आयुर्वेदका ग्रन्थहरूमा महत्त्वपूर्ण औषधीय वनस्पतिका रूपमा गणना गरिएको छ। चरक-संहितामा यसलाई संज्ञास्थापन तथा सुश्रुत-संहितामा वर्णित एलादिगणमा राखिएको छ। यसको प्रयोग मसला बनाउनका लागि गरिन्छ। चोरकको बोट १.२ देखि ३.६ मिटर अग्लो हुन्छ र यसमा मनमोहक गन्ध आउने गर्छ। यो बोट सिधा र चिल्लो कान्डले ढाकिएको हुन्छ।
यसका पातहरू सामान्यतया ठूला हुन्छन्, तीन वटा खण्डमा विभाजित हुन्छन्। पातहरू अण्डाकार वा तिखो आकारका, अनियमित, तीखो दाँतेदार किनारा भएका हुन्छन्। पातको तलको भाग चम्किलो हुन्छ भने माथिल्लो भाग गाढा हरियो रंगको हुन्छ। यसको फूलहरू सेतो, पहेँलो, वा गाढा बैंजनी रङ्गमा समूहमा फुल्ने गर्छन्। यसका फलहरू अण्डाकार वा टुप्पोमा चुच्चो हुन्छन्, लगभग चार कोण भएका, १.२ सेमी लामो र ६ मिलिमिटर व्यासका हुन्छन्।
चोरकका अन्य भाषामा नामहरू:
- संस्कृतमा: निशाचर, तस्कर, धनहारी, गणहासक, चोरक, षङिकत, चण्ड, दुष्पत्र, क्षेमक, रिपु, फलचोरक, चपल, दुष्कुलीन।
- हिन्दी: चोरक, चोरक, चोरू, चोरा, गन्ध्रायन
- अंग्रेजीमा: एन्जेलिका (Smooth angelica)
- तिब्बतीमा: सा रोन
औषधीय गुणहरू:
चोरक मिठो, पिरो, चिसो, हल्का, तितो र कफवातलाई शान्त पार्ने गुणले भरिएको हुन्छ। यसलाई हृदय रोग, छाला सम्बन्धी समस्या, अपच, झाडापखाला, पायल्स, र पिशाब सम्बन्धी रोगहरूमा लाभदायक मानिन्छ।
यसले कुष्ठ, शरीरमा चिलाउने समस्या, पसिना धेरै आउनु, मोटोपना, रक्तसङ्क्रमण, पुरानो ज्वरो, विष, कृमि रोग, वात रोग, छालाका रोगहरू र मुखको दुर्गन्ध कम गर्न मद्दत गर्छ।
चोरकका फाइदा र प्रयोगहरू
चोरक एक पोषक तत्वले भरिएको औषधीय गुणले सम्पन्न वनस्पति हो। यसले धेरै प्रकारका रोगहरूमा लाभ पुर्याउँछ। यसका विभिन्न उपयोग र फाइदाबारे जानकारी लिऔं।
सिरदर्दमा चोरकको फाइदा
यदि कामको थकानका कारण टाउको दुखेकोछ भने, चोरकको जरा पिसेर टाउकोमा लगाउँदा चाँडै आराम मिल्छ।
सर्दी लागेको मा राहत
यदि सर्दी लागेको छ भने, समान मात्रामा लेमन ग्रास, जीरा, बोझो, अनन्तमूल र चोरकको चूर्णको मिश्रण नाकले सुँघ्दा सर्दी लागेकोमा आराम हुन्छ।
मुखको दुर्गन्ध हटाउन चोरकको फाइदा
पेट गडबडी भएर मुखबाट दुर्गन्ध आएको छ भने चोरकको जरा दाँतले टोक्दै राख्नाले मुखको दुर्गन्ध र दाँतको दुखाइमा आराम मिल्छ।
श्वसन नलीको शोथ (ब्रोंकाइटिस) मा लाभ
२-४ ग्राम चोरकको जरा चूर्णमा मह मिलाएर खाँदा ब्रोंकाइटिस, छातीको कमजोरी र खोकीमा लाभ हुन्छ।
हृदयको जलनमा राहत
अनुचित खानपानले हृदयमा जलन भएमा, १-२ ग्राम चोरकको जरा चूर्ण महसँग सेवन गर्दा लाभ प्राप्त हुन्छ।
पेटको समस्या हटाउन चोरकको प्रयोग
यदि पेटसँग सम्बन्धित समस्या छ भने, १-२ ग्राम चोरकको जरा चूर्णलाई तातो पानीसँग सेवन गर्दा अपच, कब्जियत र पित्त सम्बन्धी समस्यामा आराम मिल्छ।
शरिरमा रगतको कमी हुने समस्या
चोरकको सेवनले रक्तमा रातो रक्तकणहरूको वृद्धि गराउँछ, जसले गर्दा रक्तअल्पता अर्थात् खूनको कमीमा फाइदा पुर्याउँछ।
धमनिको संकुचनमा लाभदायक
२-४ ग्राम चोरक-मूल चूर्णको सेवनले हात र खुट्टाका धमनीहरूको संकुचनको समस्यामा लाभ हुन्छ।
मानसिक रोगमा चोरकको फाइदा
आयुर्वेदमा मानसिक रोगहरूको उपचारका लागि चोरकको प्रयोग गरिन्छ। घोडताप्रे र चोरकबाट सिद्ध गरिएको घिउ ५ ग्रामको मात्रा सेवन गर्दा मानसिक रोगहरूमा लाभ हुन्छ।
मिर्गीको उपचारमा सहायक
मिर्गीका लक्षणमा चोरकको प्रयोग लाभदायक हुनसक्छ। बोझो, राजवृक्षको गुद्दी, बकाइनोको बोक्रा, घोडताप्रे, हिंग, चोरक र गुग्गुलुको पेस्ट बनाएर गाईको घिउसँग पकाएर प्रयोग गर्दा मिर्गीमा फाइदा हुन्छ।
Lymph (लसिका) ग्रन्थिको शोथमा लाभ
चोरकको काढा १०-२० मिलीको मात्रा सेवन गर्दा Lymph (लसिका) ग्रन्थिको इन्फ्ल्यामेसनमा कमी आउँछ।
ज्वरोका लक्षणमा राहत
ज्वरोका कारण शरीर दुखेको छ भने चोरकको काढा १५-३० मिली सेवन गर्दा ज्वरोको लक्षणमा आराम मिल्छ।
बालशोष रोगमा लाभदायक
बोझो, गुर्जो, तगारे, हलेदो र चोरकको पेस्टमा बाख्राको पिशाब र उत्तम सुरा मिलाएर तयार गरिएको तेलले बालशोष रोगमा लाभ पुर्याउँछ।
चोरकको उपयोगी भागहरू
आयुर्वेदअनुसार चोरकका औषधीय गुणहरू यसको निम्न भागहरूको प्रयोग गर्दा बढी पाइन्छ:
- मूल वा जरा
- प्रंद वा बल्ब
- पात
- फल
- बीउ
चोरकको प्रयोग कसरी गर्ने
यदि कुनै विशेष रोगको घरेलु उपचारका लागि चोरकको प्रयोग गर्न चाहनुहुन्छ भने आयुर्वेदिक चिकित्सकको सल्लाहअनुसार मात्र यसको प्रयोग गर्नु उचित हुन्छ। चिकित्सकको सल्लाहअनुसार १-३ ग्राम चूर्ण प्रयोग गर्न सकिन्छ।
चोरक सेवन गर्दा हुन सक्ने साइड इफेक्टहरू
यस औषधिको अत्यधिक मात्रामा सेवन गर्दा, यसमा रहेको फ्युरोकूमेरिन्सका कारण छालामा सुन्निने जोखिम रहन्छ। साथै, यो औषधि गर्भवती महिलाहरूका लागि हानिकारक साबित हुन सक्छ।
चोरक कहाँ पाइन्छ वा उब्जाइन्छ?
नेपालमा मुख्यतया हिमाली क्षेत्रमा, विशेष गरी उत्तर-पश्चिमी हिमालयदेखि जम्मू-कश्मीर, हिमाचल प्रदेश र उत्तराखण्डसम्म २४००-३८०० मिटरको उचाइमा यो पाइन्छ।
निष्कर्ष:
चोरक (Angelica glauca) एक अत्यन्तै उपयोगी औषधीय बिरुवा हो जसको स्वास्थ्य लाभहरू अत्यधिक छन्। यसको गुणकारी तत्वहरू विभिन्न शारीरिक र मानसिक समस्याहरूमा राहत पुर्याउन सक्षम छन्। नेपालको उच्च हिमाली क्षेत्रको प्राकृतिक सम्पदाको रूपमा चोरकको महत्व थप बढ्दो छ, र यसको संरक्षण र व्यावसायिक उपयोग बढाउनका लागि थप अध्ययन र अनुसन्धान आवश्यक छ। यसको प्रयोगलाई व्यावसायिक र औषधीय दृष्टिकोणले समृद्ध पार्नका लागि यसको वैज्ञानिक प्रमाणिकता र गहिरो अध्ययन महत्त्वपूर्ण हुनेछ। पारम्परिक र आधुनिक चिकित्सा प्रणालीको समिश्रणबाट यसलाई अधिक प्रभावकारी बनाइन्छ भने, यसले स्वास्थ्य सेवा क्षेत्रमा ठूलो योगदान पुर्याउन सक्छ।
ReferenceHindi To Nepali Dictionary Words Starting From बो
Bridging Cultures: Daily Use Hindi Sentences in Parties with Nepali Meaning
Daily Hindi Sentences for Kids with Nepali Translations: A Simple Guide
Daily Office Sentences: Essential Hindi-Nepali Translations for Everyday Use
Daily Use Hindi Sentences for Parents with Nepali Meanings: A Guide for Everyday Conversations
Daily Use Hindi Sentences for Students with Nepali Meaning
Essential Daily Sentences for Market Conversations: Hindi to Nepali and Vice-Versa
https://easyayurveds.com/ayurvedic-medicine-for-common-cold/
https://easyayurveds.com/ayurvedic-medicine-for-weight-loss/
https://easyayurveds.com/ayurvedic-medicine-for-weight-gain/
https://easyayurveds.com/ayurvedic-medicine-for-cholesterol/
https://easyayurveds.com/ayurvedic-medicine-for-cough/
https://easyayurveds.com/ayurvedic-treatment-for-back-pain/
50 Medicinal Plants of Nepal Highly Liked by Chinese People
Medicinal Plants Of Nepal ! Genetics, Classification, Preservation, and Applications
35 Essential Medicinal Plants for Your Garden! Growing Health: Cultivating Wellness
100 Rare Medicinal Plants of Karnali Nepal! Impossible to Find Other place.
Top 25 Medicinal Plants For Boosting Memory and Treating Alzheimer
Top 15 Expensive Medicinal Plants of Nepal! Numerous Among Them Are Uncommon Globally
Medicinal Plants Of Gorkha Nepal! Top 55 Herbs Used in Traditional Medication
Bartika Eam Rai Top Songs Lyrics & Chords
Nepali Song Lyrics And Chords of Prabesh Kumar Shreshta
Oshin Karki’s Nepali Songs Lyrics And Chords
All Songs Lyrics Of Wangden Sherpa
Sajjan Raj Baidhya Top Songs Lyrics And Chords सज्जन राज बैध्यका गीतहरु
Aani Chhoyeng Drolma Top 10 Songs Lyrics And Chords
Top 10 Ankita Pun Songs with Lyrics and Chords
Strum Along: Top 24 Sushant KC Songs with Lyrics and Chords
Biggest Collection Of Nepali Songs Lyrics and Chords! All Song in One Site
Top Poem Of Madhabh Prashad Ghimire राष्ट्रकवी माधव प्रशाद घिमिरेका कबिताहरु
10 Famous Nepali Poem Of Mahakabi Laxmi Prashad Devkota
Exploring the Literary Legacy: Bhanubhakta Acharya and His Top Ten Poems In Nepali
11 Types of Poetry with Beautiful Short Nepali Poem
Ten Nepali Poems with English Translations for Poetry Enthusiasts Worldwide
