श्यामधूप, जसलाई वैज्ञानिक रूपमा Styrax benzoin Dryand. वा Benzoin officinale Hayne भनेर चिनिने एक किसिमको गुद (gum) हो जुन Benzoin रुखबाट प्राप्त हुन्छ। यो गुद भारतमा ‘लोबान’ वा ‘लोहबान’ नामले प्रख्यात छ। नेपालमा पनि कही कही ठाउमा यसलाई लोहबान वा लोभान भनेर भनिन्छ। यसलाई अंग्रेजीमा ‘Sumatra snowbell’ र ‘Gum benzoin’ पनि भनिन्छ। यो रुख प्रायः दक्षिण-पूर्व एशिया, विशेष गरी सुमात्रा, सुलावेसी र मलेशियामा पाइन्छ। श्यामधूपको उत्पादन प्राचीन कालदेखि धार्मिक र सांस्कृतिक अनुष्ठानहरूमा विशेष गरी हवन र धूपको रूपमा प्रयोग हुँदै आएको छ, । यसलाई प्राचीन भारतीय संस्कृतिमा धार्मिक क्रियाकलापहरूमा एक महत्त्वपूर्ण सामग्रीको रूपमा प्रयोग गरिएको छ। यसको विशेष गन्ध र औषधीय गुणका कारण यो एक मूल्यवान प्राकृतिक उपहार मानिन्छ।
श्यामधूपको गुद गाढा रातो रंगको हुन्छ र यसलाई प्रायः धूपको रूपमा प्रयोग गरिन्छ। यसका गन्धहरूले वातावरणलाई शुद्ध र शान्त बनाउँछन्, जसले गर्दा ध्यान र योगका अभ्यासहरूमा यसको प्रयोग विशेष गरिन्छ। साथै, श्यामधूपको औषधीय गुणहरू पनि छन् जसले शरीर र मस्तिष्कलाई शान्ति र स्वास्थ्यका दृष्टिले लाभ पुर्याउँछन्।
अधिकांशतः श्यामधूपको (लोबान) प्रयोग धूप वा धुवाँका लागि गरिन्छ, तर यहाँ श्यामधूपका अन्य उपयोगी तरिकाहरूको जानकारी दिइएको छ। आयुर्वेदअनुसार, श्यामधूप बाडुल्कीको समस्या, टाउको दुखाइ र बान्ता रोक्नमा लाभदायक मानिन्छ। आउनुहोस्, श्यामधूपका अन्य फाइदाहरूको बारेमा जानौं।
श्यामधूप के हो?
श्यामधूपको रुख ठूलो वा मध्यम आकारको हुन्छ। यसको फूल सेतो रंगको र झुसले ढाकिएको हुन्छ। फूलको रंग हल्का बैंगनी र रातो हुन्छ । यस रुखको बोक्रामा चिरा लगाउँदा प्राप्त हुने दूधलाई सुकाएपछी श्यामधूप बन्छ । शुद्ध श्यामधूप बादाम रंगको चारकुने टुक्रामा पाइन्छ। यहाँ श्यामधूपका सम्पूर्ण फाइदाहरूलाई सजिलो भाषामा बताइेएको छ ताकि तपाईं यसबाट अधिकतम लाभ लिन सक्नुहुने छ ।
अन्य भाषामा श्यामधूपका नामहरू
श्यामधूपको वानस्पतिक नाम Styrax benzoin Dryand. (स्टाइरॅक्स बेन्जॉइन) हो र यो Styracaceae (स्टाइरेकेसी) परिवारको हो। श्यामधूपलाई विभिन्न भाषामा भिन्न नामहरूले चिनिन्छ।
- नेपालीमा – श्यामधूप, लोहबान, लोभान
- संस्कृतमा – श्यामधूप, लोहवाण
- अंग्रेजीमा – सुमात्रा स्नोबेल (Sumatra Snowbell), गम बेन्जोइन (Gum Benzoin)
- बङ्गालीमा – लुबान (Luban), लोबान (Loban)
- अरबीमा – लोबान (Loban), जावी (Javi), बेन्जोइन ट्री (Benzoin tree)
- फारसीमा – हस्न लब (Hasn lub)
श्यामधूप विभिन्न स्थानमा फरक-फरक नामले परिचित भए पनि यसको गुण र फाइदाहरू विश्वभरि प्रायः समान छन्।
श्यामधूपका फाइदाहरू र प्रयोगका तरिकाहरू यस प्रकार छन्:
श्यामधूपको औषधीय प्रयोग
छालाको रोगको उपचारमा श्यामधूपको उपयोग
धेरै मानिसहरू छाला सम्बन्धी रोगबाट पीडित हुन्छन् र यसलाई निको पार्न विभिन्न उपायहरू अपनाउँछन्। यस्तो अवस्थामा श्यामधूपको प्रयोग लाभदायी हुन्छ। छाला रोग भएमा श्यामधूपलाई पिसेर प्रभावित ठाउमा लगाउनाले लाभ मिल्छ।
खोकी निको पार्न श्यामधूपको फाइदा
पुरानो खोकी, दम, टीबी, वा साधारण ज्वरोमा श्यामधूपको धूप फाइदाजनक मानिन्छ। रोगीले श्यामधूपको धुवा सुँघ्दा पुरानो खोकिलाई धेरै फाईदा हुन्छ।
बान्ता रोक्न श्यामधूपको प्रयोग
यदि बान्ता रोक्न चाहनुहुन्छ भने श्यामधूपको प्रयोग गर्न सक्नुहुन्छ। पानीलाई हल्का तताएर श्यामधूप पिउँदा बान्ता रोक्न मद्दत गर्छ।
सिफलिस (यौनाङ्ग वारीपरी घाऊ,खटिरा आउने रोग ) रोगमा श्यामधूपको तेलको लाभ
- सिफलिस रोग निको पार्न श्यामधूपको प्रयोग हुन्छ। सिफलिस रोग भएका व्यक्तिहरूले १२ ग्राम श्यामधूपमा ४ ग्राम सर्जरस (अश्वकर्ण, चन्दरस, भव्यसाल, Vateria indica) मिसाएर चन्दनको तेलसँग पिनेर यसलाई अनारको रससँग सेवन गर्दा सिफलिस रोगमा लाभ मिल्छ।
रक्तस्रावमा श्यामधूपको उपयोग
महिलाहरू सुत्केरी भएपछी धेरै रगत बग्ने समस्या भएमा श्यामधूप प्रयोगले लाभ दिन्छ। श्यामधूप को लेदो बनाइ ( पेस्ट) यौनाङ्गमा राख्दा रक्तस्रावमा राहत मिल्छ।
जोर्नी दुख्ने रोगमा श्यामधूपको फाइदा
जोर्नी दुख्ने रोग भएमा श्यामधूपको प्रयोग लाभदायक मानिन्छ। यसलाई पिसेर दुखेको ठाउमा लगाउँदा आराम मिल्छ।
पेट दुखाईमा श्यामधूपको उपयोग
पेट दुखेको अवस्थामा श्यामधूपको प्रयोग गर्दा लाभ हुन्छ। पेटको रोग अनुसार यसको प्रयोग विधि फरक पर्छ, त्यसैले आयुर्वेदिक चिकित्सकसँग सल्लाह लिनु उचित हुन्छ।
वात विकारमा श्यामधूपको फाइदा
वात विकारको उपचारमा श्यामधूपलाई तेलमा पकाएर त्यसलाई ठण्डा गरिसकेपछि लगाउँदा आराम मिल्छ।
डिप्रेसनमा फाइदाजनक श्यामधूप
डिप्रेसनको अवस्थामा श्यामधूपको सुगन्धले मानसिक थकावट हटाउन मद्दत पुर्याउँछ र डिप्रेसनका लक्षण कम गर्छ।
मानसिक तनाव घटाउन श्यामधूपको फाइदा
मानसिक तनाव घटाउन श्यामधूपको सुगन्ध लिनु लाभदायक मानिन्छ। यसले दिमागलाई शान्त बनाउँछ।
क्यान्सर रोक्न श्यामधूपको औषधीय गुण
श्यामधूपको प्रयोगले क्यान्सरका लक्षण कम गर्न मद्दत पुर्याउँछ, किनकि यसमा क्यान्सर रोक्ने गुण हुन्छ।
कफ बाहिर निकाल्न श्यामधूपको तेल
कफलाई बाहिर निकाल्न श्यामधूपको तेल प्रयोग गरिन्छ, जसले कफलाई पातलो बनाइ बाहिर निकाल्न सहयोग पुर्याउँछ।
शारीरिक क्षमतामा वृद्धि गर्न श्यामधूपको फाइदा
यौन शक्तिमा कमी, वीर्य सम्बन्धी समस्या वा शारीरिक कमजोरी भएका मानिसहरूले श्यामधूपको सेवनबाट लाभ लिन सक्छन्।
श्यामधूपका उपयोगी भाग
तपाईं श्यामधूपको रुखका यी भागहरूको उपयोग गर्न सक्नुहुन्छ:
- गुद
- फूल
श्यामधूपको प्रयोग कसरी गर्ने?
यहाँ श्यामधूपले दिने सबै फाइदाहरूलाई सरल भाषामा उल्लेख गरिएको छ ताकि तपाईं यसबाट पूर्ण लाभ लिन सक्नुहुनेछ। तर औषधिको रूपमा श्यामधूपको प्रयोग गर्नुअघि चिकित्सकको सल्लाह अनिवार्य रूपमा लिनुहोस्।
श्यामधूप कहाँ पाइन्छ वा उब्जाइन्छ?
श्यामधूपको रुख विशेष गरी जाभा, सुमात्रा, थाईल्यान्ड, मलक्का, मलेसिया, युरोप, दक्षिण-पूर्वी एशिया र वेस्ट इन्डिजमा पाइन्छ।
निष्कर्ष
श्यामधूप, जसलाई वैज्ञानिक रूपमा Styrax benzoin Dryand. वा Benzoin officinale Hayne भनेर चिनिने एक किसिमको गुद (gum) हो जुन Benzoin रुखबाट प्राप्त हुन्छ। यो गुद भारतमा ‘लोबान’ वा ‘लोहबान’ नामले प्रख्यात छ। नेपालमा पनि कही कही ठाउमा यसलाई लोहबान वा लोभान भनेर भनिन्छ। यसलाई अंग्रेजीमा ‘Sumatra snowbell’ र ‘Gum benzoin’ पनि भनिन्छ। यो रुख प्रायः दक्षिण-पूर्व एशिया, विशेष गरी सुमात्रा, सुलावेसी र मलेशियामा पाइन्छ। श्यामधूपको उत्पादन प्राचीन कालदेखि धार्मिक र सांस्कृतिक अनुष्ठानहरूमा विशेष गरी हवन र धूपको रूपमा प्रयोग हुँदै आएको छ, । यसलाई प्राचीन भारतीय संस्कृतिमा धार्मिक क्रियाकलापहरूमा एक महत्त्वपूर्ण सामग्रीको रूपमा प्रयोग गरिएको छ। यसको विशेष गन्ध र औषधीय गुणका कारण यो एक मूल्यवान प्राकृतिक उपहार मानिन्छ।
श्यामधूपको गुद गाढा रातो रंगको हुन्छ र यसलाई प्रायः धूपको रूपमा प्रयोग गरिन्छ। यसका गन्धहरूले वातावरणलाई शुद्ध र शान्त बनाउँछन्, जसले गर्दा ध्यान र योगका अभ्यासहरूमा यसको प्रयोग विशेष गरिन्छ। साथै, श्यामधूपको औषधीय गुणहरू पनि छन् जसले शरीर र मस्तिष्कलाई शान्ति र स्वास्थ्यका दृष्टिले लाभ पुर्याउँछन्।
अधिकांशतः श्यामधूपको (लोबान) प्रयोग धूप वा धुवाँका लागि गरिन्छ, तर यहाँ श्यामधूपका अन्य उपयोगी तरिकाहरूको जानकारी दिइएको छ। आयुर्वेदअनुसार, श्यामधूप बाडुल्कीको समस्या, टाउको दुखाइ र बान्ता रोक्नमा लाभदायक मानिन्छ। आउनुहोस्, श्यामधूपका अन्य फाइदाहरूको बारेमा जानौं।
श्यामधूप के हो?
श्यामधूपको रुख ठूलो वा मध्यम आकारको हुन्छ। यसको फूल सेतो रंगको र झुसले ढाकिएको हुन्छ। फूलको रंग हल्का बैंगनी र रातो हुन्छ । यस रुखको बोक्रामा चिरा लगाउँदा प्राप्त हुने दूधलाई सुकाएपछी श्यामधूप बन्छ । शुद्ध श्यामधूप बादाम रंगको चारकुने टुक्रामा पाइन्छ। यहाँ श्यामधूपका सम्पूर्ण फाइदाहरूलाई सजिलो भाषामा बताइेएको छ ताकि तपाईं यसबाट अधिकतम लाभ लिन सक्नुहुने छ ।
अन्य भाषामा श्यामधूपका नामहरू
श्यामधूपको वानस्पतिक नाम Styrax benzoin Dryand. (स्टाइरॅक्स बेन्जॉइन) हो र यो Styracaceae (स्टाइरेकेसी) परिवारको हो। श्यामधूपलाई विभिन्न भाषामा भिन्न नामहरूले चिनिन्छ।
- नेपालीमा – श्यामधूप, लोहबान, लोभान
- संस्कृतमा – श्यामधूप, लोहवाण
- अंग्रेजीमा – सुमात्रा स्नोबेल (Sumatra Snowbell), गम बेन्जोइन (Gum Benzoin)
- बङ्गालीमा – लुबान (Luban), लोबान (Loban)
- अरबीमा – लोबान (Loban), जावी (Javi), बेन्जोइन ट्री (Benzoin tree)
- फारसीमा – हस्न लब (Hasn lub)
श्यामधूप विभिन्न स्थानमा फरक-फरक नामले परिचित भए पनि यसको गुण र फाइदाहरू विश्वभरि प्रायः समान छन्।
श्यामधूपका फाइदाहरू र प्रयोगका तरिकाहरू यस प्रकार छन्:
श्यामधूपको औषधीय प्रयोग
छालाको रोगको उपचारमा श्यामधूपको उपयोग
धेरै मानिसहरू छाला सम्बन्धी रोगबाट पीडित हुन्छन् र यसलाई निको पार्न विभिन्न उपायहरू अपनाउँछन्। यस्तो अवस्थामा श्यामधूपको प्रयोग लाभदायी हुन्छ। छाला रोग भएमा श्यामधूपलाई पिसेर प्रभावित ठाउमा लगाउनाले लाभ मिल्छ।
खोकी निको पार्न श्यामधूपको फाइदा
पुरानो खोकी, दम, टीबी, वा साधारण ज्वरोमा श्यामधूपको धूप फाइदाजनक मानिन्छ। रोगीले श्यामधूपको धुवा सुँघ्दा पुरानो खोकिलाई धेरै फाईदा हुन्छ।
बान्ता रोक्न श्यामधूपको प्रयोग
यदि बान्ता रोक्न चाहनुहुन्छ भने श्यामधूपको प्रयोग गर्न सक्नुहुन्छ। पानीलाई हल्का तताएर श्यामधूप पिउँदा बान्ता रोक्न मद्दत गर्छ।
सिफलिस (यौनाङ्ग वारीपरी घाऊ,खटिरा आउने रोग ) रोगमा श्यामधूपको तेलको लाभ
- सिफलिस रोग निको पार्न श्यामधूपको प्रयोग हुन्छ। सिफलिस रोग भएका व्यक्तिहरूले १२ ग्राम श्यामधूपमा ४ ग्राम सर्जरस (अश्वकर्ण, चन्दरस, भव्यसाल, Vateria indica) मिसाएर चन्दनको तेलसँग पिनेर यसलाई अनारको रससँग सेवन गर्दा सिफलिस रोगमा लाभ मिल्छ।
रक्तस्रावमा श्यामधूपको उपयोग
महिलाहरू सुत्केरी भएपछी धेरै रगत बग्ने समस्या भएमा श्यामधूप प्रयोगले लाभ दिन्छ। श्यामधूप को लेदो बनाइ ( पेस्ट) यौनाङ्गमा राख्दा रक्तस्रावमा राहत मिल्छ।
जोर्नी दुख्ने रोगमा श्यामधूपको फाइदा
जोर्नी दुख्ने रोग भएमा श्यामधूपको प्रयोग लाभदायक मानिन्छ। यसलाई पिसेर दुखेको ठाउमा लगाउँदा आराम मिल्छ।
पेट दुखाईमा श्यामधूपको उपयोग
पेट दुखेको अवस्थामा श्यामधूपको प्रयोग गर्दा लाभ हुन्छ। पेटको रोग अनुसार यसको प्रयोग विधि फरक पर्छ, त्यसैले आयुर्वेदिक चिकित्सकसँग सल्लाह लिनु उचित हुन्छ।
वात विकारमा श्यामधूपको फाइदा
वात विकारको उपचारमा श्यामधूपलाई तेलमा पकाएर त्यसलाई ठण्डा गरिसकेपछि लगाउँदा आराम मिल्छ।
डिप्रेसनमा फाइदाजनक श्यामधूप
डिप्रेसनको अवस्थामा श्यामधूपको सुगन्धले मानसिक थकावट हटाउन मद्दत पुर्याउँछ र डिप्रेसनका लक्षण कम गर्छ।
मानसिक तनाव घटाउन श्यामधूपको फाइदा
मानसिक तनाव घटाउन श्यामधूपको सुगन्ध लिनु लाभदायक मानिन्छ। यसले दिमागलाई शान्त बनाउँछ।
क्यान्सर रोक्न श्यामधूपको औषधीय गुण
श्यामधूपको प्रयोगले क्यान्सरका लक्षण कम गर्न मद्दत पुर्याउँछ, किनकि यसमा क्यान्सर रोक्ने गुण हुन्छ।
कफ बाहिर निकाल्न श्यामधूपको तेल
कफलाई बाहिर निकाल्न श्यामधूपको तेल प्रयोग गरिन्छ, जसले कफलाई पातलो बनाइ बाहिर निकाल्न सहयोग पुर्याउँछ।
शारीरिक क्षमतामा वृद्धि गर्न श्यामधूपको फाइदा
यौन शक्तिमा कमी, वीर्य सम्बन्धी समस्या वा शारीरिक कमजोरी भएका मानिसहरूले श्यामधूपको सेवनबाट लाभ लिन सक्छन्।
श्यामधूपका उपयोगी भाग
तपाईं श्यामधूपको रुखका यी भागहरूको उपयोग गर्न सक्नुहुन्छ:
- गुद
- फूल
श्यामधूपको प्रयोग कसरी गर्ने?
यहाँ श्यामधूपले दिने सबै फाइदाहरूलाई सरल भाषामा उल्लेख गरिएको छ ताकि तपाईं यसबाट पूर्ण लाभ लिन सक्नुहुनेछ। तर औषधिको रूपमा श्यामधूपको प्रयोग गर्नुअघि चिकित्सकको सल्लाह अनिवार्य रूपमा लिनुहोस्।
श्यामधूप कहाँ पाइन्छ वा उब्जाइन्छ?
श्यामधूपको रुख विशेष गरी जाभा, सुमात्रा, थाईल्यान्ड, मलक्का, मलेसिया, युरोप, दक्षिण-पूर्वी एशिया र वेस्ट इन्डिजमा पाइन्छ।
निष्कर्ष
श्यामधूप, जसलाई लोबान वा लोहबान पनि भनिन्छ, एक अत्यन्त उपयोगी र बहुपक्षीय वनस्पति हो। यसको बास्ना र औषधीय गुणहरूले न केवल धार्मिक र सांस्कृतिक क्रियाकलापमा महत्त्वपूर्ण भूमिका खेल्दछन्, बरु यसले स्वास्थ्य र वातावरणको शुद्धता बढाउन पनि सहयोग पुर्याउँछ। यसका बास्ना र शान्ति दिने गुणहरूको कारण, श्यामधूप सन्देश ल्याउने र वातावरणलाई सकारात्मक बनाउनमा प्रभावकारी मानिन्छ। साथै, यसको प्रयोग आयुर्वेदिक चिकित्सा र शारीरिक उपचारका लागि पनि गरिएको छ। भविष्यमा यसको सम्भाव्य उपयोगहरू अझै बढ्न सक्छ, जसले गर्दा यो प्राकृतिक स्रोतहरूको संरक्षण र हाम्रो दैनिक जीवनमा यसको महत्त्वलाई अझ स्पष्ट रूपमा बुझ्न सकिन्छ।
Reference
Hindi To Nepali Dictionary Words Starting From बो
Bridging Cultures: Daily Use Hindi Sentences in Parties with Nepali Meaning
Daily Hindi Sentences for Kids with Nepali Translations: A Simple Guide
Daily Office Sentences: Essential Hindi-Nepali Translations for Everyday Use
Daily Use Hindi Sentences for Parents with Nepali Meanings: A Guide for Everyday Conversations
Daily Use Hindi Sentences for Students with Nepali Meaning
Essential Daily Sentences for Market Conversations: Hindi to Nepali and Vice-Versa
https://easyayurveds.com/ayurvedic-medicine-for-common-cold/
https://easyayurveds.com/ayurvedic-medicine-for-weight-loss/
https://easyayurveds.com/ayurvedic-medicine-for-weight-gain/
https://easyayurveds.com/ayurvedic-medicine-for-cholesterol/
https://easyayurveds.com/ayurvedic-medicine-for-cough/
https://easyayurveds.com/ayurvedic-treatment-for-back-pain/
50 Medicinal Plants of Nepal Highly Liked by Chinese People
Medicinal Plants Of Nepal ! Genetics, Classification, Preservation, and Applications
35 Essential Medicinal Plants for Your Garden! Growing Health: Cultivating Wellness
100 Rare Medicinal Plants of Karnali Nepal! Impossible to Find Other place.
Top 25 Medicinal Plants For Boosting Memory and Treating Alzheimer
Top 15 Expensive Medicinal Plants of Nepal! Numerous Among Them Are Uncommon Globally
Medicinal Plants Of Gorkha Nepal! Top 55 Herbs Used in Traditional Medication
Bartika Eam Rai Top Songs Lyrics & Chords
Nepali Song Lyrics And Chords of Prabesh Kumar Shreshta
Oshin Karki’s Nepali Songs Lyrics And Chords
All Songs Lyrics Of Wangden Sherpa
Sajjan Raj Baidhya Top Songs Lyrics And Chords सज्जन राज बैध्यका गीतहरु
Aani Chhoyeng Drolma Top 10 Songs Lyrics And Chords
Top 10 Ankita Pun Songs with Lyrics and Chords
Strum Along: Top 24 Sushant KC Songs with Lyrics and Chords
Biggest Collection Of Nepali Songs Lyrics and Chords! All Song in One Site
Top Poem Of Madhabh Prashad Ghimire राष्ट्रकवी माधव प्रशाद घिमिरेका कबिताहरु
10 Famous Nepali Poem Of Mahakabi Laxmi Prashad Devkota
Exploring the Literary Legacy: Bhanubhakta Acharya and His Top Ten Poems In Nepali
11 Types of Poetry with Beautiful Short Nepali Poem
Ten Nepali Poems with English Translations for Poetry Enthusiasts Worldwide
